دیوید بوردول نامی آشنا و پرآوازه برای اهالی سینما در سراسر دنیاست. در ایران نیز پا نهادن به عرصه سینما و آغاز مطالعات سینمایی بدون نظر داشتن به دو کتاب ارزشمند این نظریه پرداز سینمایی تقریبا نشدنی است. چرا که مدت‌هاست دو کتاب تاریخ سینما و هنر سینمای او در اصل به مقدمه‌ای مفصل برای ورود به عالم سینما و همچنین مرجع درسی دانش آموختگان این رشته بدل شده است. بوردول در امر نظریه‌پردازی به مباحث بسیاری نظیر سینمای ملی، تاریخ سینما، مؤلفین سینما و سبک‌های سینمایی می‌پردازد و تحلیل‌هایش را در این زمینه‌ها مبتنی بر روانشناسی شناختی ارائه می‌دهد.
یکی از کتاب‌های نظری بوردول که از قضا به تمام مباحث بالا پرداخته و می‌تواند مرجعی قابل اعتماد برای ستایشگران سینما به خصوص سینمای ژاپن باشد، اُزو و بوطیقای سینما نام دارد. کتابی کاملا به قاعده و روش‌مند که نه فقط درباره اُزو یاسوجیرو کارگردان شهیر ژاپنی؛ بلکه راجع به بوطیقای سینما به قلم یکی از قدرترین نظریه‌پردازان سینما است.
بوطیقا واژه‌ای عربی‌ست برگرفته از کلمه یونانی پوئتیکس یا پوئه تیکا به معنای ساختنِ فعال و یا مقولات ادبی؛ البته که در فارسی برای کهنه کتاب ارزشمند اندیشمند بزرگ عهد باستان، ارسطو، به «فن شعر» ترجمه شده است. کتاب بوطیقا یا فن شعر ارسطو رساله‌ای در باب هنر نمایشی و بوطیقای امروز بوردول کتابی‌ست در خصوص سینما.
نویسنده: دیوید بوردول
مترجم: روبرت صافاریان
ناشر: مرکز
کتاب اُزو و بوطیقای سینما علاوه بر اینکه به تعمق و تفحص در آثار ژاپنی‌ترین فیلمساز ژاپن، اُزو یاسوجیرو می‌پردازد، کوششی است از سمت بوردول برای دفاع از نظریه بوطیقای سینما که آن را با به کار بستن برای توضیح و تبیین آثار اُزو به نتیجه میرساند.
اُزو و بوطیقای سینما از دو لایه تشکیل شده است:
- لایه اول درباره زندگینامه اُزو، سبک منحصر به فرد فیلمسازیاش ( مانند ارتفاع پایین دوربین در آثارش که از نقطه دید یک انسان ژاپنی نشسته بر تشکچه است)، موضوع آثارش (درام خانوادگی)، ارتباط این آثار با جریان‌های کلان سینمای ژاپن و هرچیز دیگر مربوط به سینمای اُزو است.
- لایه دوم اما ارزش اندیشیدن درباره سینما را از موضع بوطیقا به تصویر کشیده و تشریحی از ساز و کار ساخت فیلم و نحوه دریافت مخاطب از آن فیلم را به خواننده ارائه می‌دهد.
این کتاب نیز مانند دیگر نظریه‌های بوردول ریشه در روانشناسی شناختی دارد و به فعالیت‌های مغز در پردازش اطلاعات، ساختن طرحواره‌های ذهنی و سپس تعدیل آن‌ها در مواجهه با یک اثر سینمایی می‌پردازد.
از دیگر خصوصیات این کتاب به این دو نکته جالب توجه بسنده می‌کنیم:
- تصاویری از اُزو و آثارش به علاوه نماهایی از شیوه فیلمسازی او که در جای جای کتاب متناسب با متن قرار داده شده است.
- جدول فیلم‌شناسی آثار او در انتهای کتاب که اسامی فیلم‌ها با نام اصلی ژاپنی، ترجمه انگلیسی، فیلمنامهنویس و دیگر خصوصیات فیلم در آن ثبت شده است.
در انتها شرح موجزی از اُزو یاسوجیرو آورده‌ایم تا شاید بتوانیم اندکی از دلیل اهمیت این فیلمساز ژاپنی در چشم بوردول و سینمای جهان را برای شما نیز روشن کنیم.
اُزو یاسوجیرو کارگردان و فیلمنامهنویس ژاپنی و از سردمداران سینمای صامت است. وی در مقایسه با کارگردانان و نوابغ دیگر سینمای ژاپن، شیوه ساخت و مضامینی منحصر به خودش را داشت که همین باعث درخشندگی بیشتر او در میان کارگردانان هم وطنش می‌شد. موضوع همیشگی آثار اُزو آن هم در جامعه‌ای که ارزش‌ها و وابستگی‌های خونی در آن سیر نزولی داشت، درام‌های خانوادگی بود. به همین دلیل او را حافظ سنت‌ها و آیین‌های ژاپنی و به عنوان ژاپنی‌ترین کارگردان ژاپن می‌شناسند. البته که آثار اُزو تا پیش از مرگش تنها در ژاپن شناخته شده بود، اما این سینمای ساده و شاعرانه پس از مرگ اُزو در جهان نیز شهرت بسیاری پیدا کرد.
مجلۀ اینترنتی ۳۰بوک