در دنیایی که اساس و بنیاد همه چیز بر پوچی نهاده شده، به کرات شاهد تلاشهای بیسرانجام انسانهایی که هستیم که چشم به کور سوی امیدی دوخته و از بیهودگی کنشهایشان غافلاند. این شکستها و ناکامیهای پی در پی در اصل سرنوشت مسجل بشریت است و رهایی از آن امکان ندارد. اما آنچه که در این بحبوحه کمتر به چشم میآید تنهایی انسان در جهان مدرن شده امروزیست.
دقیقا همان چیزی که نقطه نظر پیروان اندیشه ابزوردیسم به ویژه ساموئل بکت، یکی از بزرگترین و عجیبترین نمایشنامهنویسان مدرن، برنده جایزه نوبل ادبیات و همچنین یکی از پایهگذاران و چهرههای تئاتر ابزورد است.
بکت در ایران نامی آشنا و شناخته شده به ویژه برای اهالی تئاتر است و اثری از او که بیش از همه مورد توجه خوانندگان و البته تماشاگران تئاتر قرار گرفته، معروفترین و تحسینشدهترین نمایشنامهاش «در انتظار گودو» است. نمایشنامهای که به تنهایی حجم بزرگی از اندیشه بکت و تئاتر ابزورد را در خورد جای داده و اولین بار در سال ۱۳۴۷ توسط زندهیاد داوود رشیدی در ایران بر صحنه تئاتر اجرا شده است.
اگر تا به امروز نگاهی به ادبیات ابزورد داشتهاید و با قلم ابزوردنویسانی همچون بکت، یونسکو و همچنین روایت آنان در زبان فرانسه و انگلیسی آشنایی داشته باشید؛ احتمالا خوب میدانید که ترجمه این آثار به زبان فارسی به هیچ وجه کار سادهای نیست و هر مترجمی از پس آن بر نمیآید. چرا که زبان و فلسفه پنهان در دل این آثار و آمیختگیاش با اندکی طنز زهرآگین که در پی واکاوی موقعیت انسان امروزیست، در کنار جذابیتی که به اثر بخشیده، کمی هم آن را به سمت دشوارخوانی سوق داده است. به ویژه در آثار بکت که جهش در سبک، یکی از خصوصیات آثارش است و هر نمایشنامهاش زمینه تازهای دارد. از این رو ترجمهای صحیح، به قاعده و منعطف را میطلبد که در کنار وفاداری به فلسفه اثر، از کمدی سیاه آن نیز غافل نماند.
و حال در این میان اگر صحبت از مترجم کارکشتهای همچون نجف دریابندری ، یکی از مفاخر ادبی بزرگ ایران باشد، دیگر جای تعللی برای مطالعه این آثار نیست. «در انتظار گودو و چند نمایشنامه دیگر» که سالها پیش با عنوان نمایشنامههای بکت در دو جلد جیبی منتشر میشد، ترجمهای است دخور از تعدادی از برترین آثار بکت که متاسفانه بیماری مجال آن را نداد تا دریابندری در زمان چاپ مجدد این مجموعه در قید حیات باشد.
اما ترجمه این کتاب تنها از این جهت مورد اهمیت نیست. نکته قابل توجه آثار بکت این است که او معمولا خودش آثارش را از انگلیسی به فرانسوی و از فرانسوی به انگلیسی ترجمه کرده است. این مجموعه از نسخه انگلیسی آثار ترجمه شده اما برای اطمینان خاطر بیشتر از کیفیت و وفاداری آن، با نسخه فرانسوی نیز انطباق داده و تغییراتی در آن لحاظ شده است.
همچنین نکته دیگر راجع به این کتاب اعمال نشدن هیچگونه حذفیات در نسخه جدید نسبت به نسخه قبلی است. تنها تفاوت دو نسخه که بهتر دانستیم اشارهای به آن داشته باشیم لحن محاورهای در کنار کلماتی رسمی در نسخه قدیمی است که در نسخه جدید لحن محاورهای حفظ شده اما در عوض کلمات به صورت شکسته درآمدهاند.
باهم نگاهی به فهرست کتاب و نام نمایشنامههای ترجمه شده در این مجموعه بیندازیم: