مثل خون در رگ‌های من
در این مقاله به معرفی کتاب مثل خون در رگ های من می‌پردازیم که در واقع نامه های شاملو به آیدا است. نامه های شاملو به آیدا (مثل خون در رگ‌های من) نوشتۀ شاعر معروف احمد شاملو است. مثل خون در رگ‌های من مجموعۀ بیست تا از نامه های عاشقانه شاملو به آیدا سرکیسیان، همسرش است که در سالهای ۴۰ و ۵۰ خطاب به او نوشته است و بیشتر هم مربوط به ابتدایی آشنایی آن‌هاست.
فارغ از محتوای خاص نامه های شاملو به آیدا می‌توان گفت این نامه‌ها بخشی از تاریخ زندگی این شاعر بزرگ هستند که تا به امروز منتشر نشده بود. نامه های شاملو به آیدا نشان می‌دهد که می‌توان عاشق بود و ازدواج کرد و عاشق ماند. نامه های شاملو به آیدا را عاشقان باید عاشقانه بخوانند. اگر علاقه‌مند به خرید کتاب مثل خون در رگ های من یا همان نامه های عاشقانه شاملو به آیدا هستید می‌توانید این کتاب را از سایت خرید کتاب آنلاین سی‌بوک تهیه نمایید.
بریده‌ای از نامه های شاملو به آیدا:
مطلبی که در آستانۀ ازدواج‌مان می‌باید به تو بگویم که در همۀ عمر به خاطر داشته باشی همین است:
وجود عشق تو، در زندگی من، به مثابۀ آب و آتش است. این را همیشه به یاد داشته باش.
بی آب نمی‌توان زندگی کرد، اما ممکن است که آب به سیلی خانمان‌برانداز مبدل شود.
آتش گرم می‌کند؛ اما اگر از آن چنان که باید استفاده نبری، خانه‌ات را به تل خاکستری بدل می‌کند.
تو برای من در حکم آب و آتشی.
نامه های شاملو به آیدا در قالب کتابی به نام مثل خون در رگ‌های من جمع‌آوری شد و در سالهای ۴۰ و ۵۰ به رشتۀ تحریر در آمد و نشر چشمه آن را در ۱۷۲ صفحه چاپ کرده است. زمان زیادی – حدوداً ۱۵ سال– طول کشید تا خانم آیدا سرکیسیان پذیرفت که این نامه‌ها را علاقه‌مندان احمد شاملو بخوانند. شاید اگر ناشر چندین باره درخواست نمی‌کرد و سولماز سپهری به ناشر کمک نکرده بود نامه های شاملو به آیدا هرگز چاپ نمی‌شدند.
نامه های شاملو به آیدا مدرکی دال بر این است که می‌شود زندگی مشترکی را با عشق آغاز کرد و برخلاف نظر برخی که معتقدند عشق با ازدواج از بین می‌رود، با عشق ادامه داد و با عشق مُرد، دقیقاً همین‌طور که شاملو و آیدا بودند – و خانم آیدا سرکیسیان هنوز هم عاشق است- برای همین مسلماً انتشار نامه‌های شاملو به آیدا کار درستی بوده است!
ظاهراً طبق اظهارات خانم آیدا، شاملو چند نامه هم نوشته و به کسانی سپرده که به ایشان برسانند اما هیچ‌وقت به دست‌شان نرسیده است. نامه های شاملو به آیدا احساسات شخصی احمد شاملو است و گاه مسائل ادبی و سیاسی روزگار هم در میان‌شان دیده می‌شود اما آن‌قدر پررنگ نیست و موضوع اصلی نامه های شاملو به آیدا همان بیان احساسات عاشقانۀ شاعر و احساس نابش به آیدا همسرش است. در انتهای کتاب نامه های شاملو به آیدا هم تصویر هفده نامه با دستخط خود شاملو چاپ شده است.
در یک جمله می‌توان گفت جان کلام انسانی در نامه های شاملو به آیدا و دلنوشته‌ها دیده می‌شود و زیباتر از آن پاسخ‌های عاشقانۀ آیدا به احمد است. نامه های شاملو به آیدا بخشی از زندگی شاعر را هم به طور غیرمستقیم به مخاطب نشان می‌دهد. نامه های شاملو به آیدا بخش‌هایی مثل آشنایی شاملو با برخی شخصیت‌های سرشناس دارند و شاملو در این نامه‌ها در مورد سفرهایش هم نیز صحبت کرده است.
رابطۀ احمد شاملو و آیدا
کمتر کسی است که به اشعار احمد شاملو علاقه‌مند باشد یا تنها اسمش را شنیده باشد و چیزی از عشق او به همسرش آیدا نداند. مهم‌ترین جنبۀ زندگی احمد شاملو، رابطۀ عاشقانه‌اش با همسرش بود و تحولی بزرگ در زندگی این شاعر به وجود آورد. به گونه‌ای که بعد از آشنایی با آیدا، به وضوح می‌شد ردپای رابطۀ عاشقانه‌شان را در اغلب اشعار شاملو حس کرد.
این رابطه در واقع آن‌قدر تأثیرگذار بود که شخص شاملو مدام به اشاره کرده است. عشق خالصانۀ آن‌ها هر خواننده‌ای را به خود جذب می‌کند، بعد از خواندن نامه های عاشقانه شاملو به آیدا مدام آرزو می‌کنید که کاش حداقل برای یک بار چنین عشقی را در زندگی تجربه کنید.
آیدا سرکیسیان (ریتا آتانث) متولد ۲۳ آبان ۱۳۱۸ در کرمانشاه و معروف به آیدای شاملو، فرهنگ‌نویس ارمنی تبار ایرانی است. او آخرین همسر احمد شاملو و نیز همکارش بود. آیدا در گردآوری و نگارش «کتاب کوچه» به احمد شاملو کمک کرد و سرپرست این مجموعه بعد از احمد شاملوست.
کتاب «بام بلند هم‌چراغی» شرح رابطۀ عاشقانۀ احمد شاملو و آیداست که از زبان آیدا روایت می‌شود. چیزی که می‌تواند نشان دهد آنچه شاملو در اشعارش گفته در واقعیت و زندگی روزمره و از دید معشوق چگونه بوده است. در بخشی از کتاب «بام بلند هم‌چراغی» از آیدا نقل شده است که:
« برای اولین بار همدیگر را از نزدیک دیدیم، جلوی دانشکده. چند ساعتی راه رفتیم و حرف زد. پر از شور زندگی بود. دفعۀ بعد که هم را دیدیم کتابی به من داد که روی جلدش نوشته بود «باغ آینه، الف بامداد». من نمی‌دانستم او شاعر و الف بامداد خود اوست. خودش هم توضیحی نداد.
گفت تو که شعر می‌خوانی، این را هم بخوان. می‌خواهم نظرت را بدانم! در مواردی که درباره‌ی شعر یا موسیقی صحبت می‌کرد خیلی جدی بود؛ این بود که در ملاقات بعد خیلی جدی پرسید: شعرها چطور بود؟ گفتم: خیلی دوست داشتم. الف بامداد کیه؟ گفت: شاعر است.»
شاملو در سال ۱۳۴۱ با آیدا آشنا می‌شود و در سال ۱۳۴۳ با یکدیگر ازدواج می‌کنند. بسیاری از اهالی هنر ایران معتقدند که شاید اگر آیدا نبود، شاملو در اواخر دهۀ ۳۰ از شعر و ادبیات کناره‌گیری می‌کرد ولی بعد از آشنایی با آیدا، زندگی شاملو رنگ دیگری می‌گیرد و شاملو تا دهۀ ۷۰ به شعر گفتن ادامه می‌دهد.
او دربارۀ تأثیر آیدا بر زندگی‌اش گفت : «هر چه می‌نویسم برای اوست و به خاطر او… من با آیدا آن انسانی را که هرگز در زندگی خود پیدا نکرده بودم، یافتم.» شاملو تا پایان عمر عاشقانه در کنار آیدا زندگی کرد. در همین سالهای زندگی‌اش با آیدا دو مجموعه شعر به نامهای «آیدا در آینه» و «لحظه‌ها و همیشه» را منتشر کرد و بعد نیز مجموعه‌ای به نام «آیدا، درخت و خنجر و خاطره» منتشر گردید که سرشار از شعرهای بکر عاشقانه است.
شاملو در بخشی از نامهای در کتاب نامه‌های شاملو به آیدا در تاریخ ۳۰ آبان ۱۳۴۲ نوشته است:
«من مظلوم واقع شده بودم. زندگی به من ظلم کرده بود. زندگی مهمل و نحسی که تا به امروز داشته ام شایسته‌ی من نبود. من خود را به گروهی وا گذاشته بودم و اینان تصور می کردند که قدر من تا به همین پایه است.»
«وقت آن رسیده است که جامعه حق مرا به من باز دهد و این کار آغاز شده است. این کار اندکی دیر شده است، اما من از آن ناراضی نیستم: حقیقت این است که اگر جامعه به احقاق حق من قد برافراشته بود، این سالهای سیاه و پر مشقت پیش نمی آمد و من تو را نمی یافتم. یافتن تو، بزرگ ترین پیروزی زندگی من بود؛ این را به تو تنها اعتراف نمی کنم، بلکه با صدای بلند، با فریاد همه جا گفته‌ام…»
احمد شاملو در ۲۱ آذر سال ۱۳۰۴ در خیابان صفی علی شاه تهران به دنیا آمد. وی شاعر، نویسنده، مترجم، محقق، فرهنگ‌نویس و روزنامه‌نگار نامی ایرانی است. فرزند دوم خانواده و پنج خواهر و برادر دارد. پدرش ارتشی بود و در شهرهای زیادی سکونت داشتند و به همین دلیل است که شناسنامۀ احمد شاملو صادره از رشت است ولی طبق گفته‌های آیدا ظاهراً به دلیل سفرهای متعدد، پدرش شناسنامه‌اش را از رشت گرفته است.
دوران تحصیلش را در شهرهایی مثل مشهد، خاش، همدان و گرگان سپری کرد. در دهۀ ۲۰ خورشیدی به دلیل فعالیت‌های سیاسی در شمال تهران دستگیر و به زندان منتقل شد و دو سال در زندان بود. بعد از آزادی به اجبار با خانواده به ارومیه رفت و دورۀ چهارم دبیرستان را شروع کرد و در همان سال به خاطر پیروزی جبهه دموکرات آذربایجان به همراه پدرش دستگیر شد و نهایتاً بعد از آزادی ترک تحصیل کرد و در یک کتابفروشی مشغول به کار شد.
تخلص او (الف.بامداد) و یا (الف. صبح) است. شاملو شعر منثور یا بی‌وزن را به ادبیات فارسی شناساند و تأثیر بزرگی نیز بر شاعران پس از خود گذاشت. شاملو دربارۀ خودش گفته است: « آثار من؛ خود، بیوگرافی کامل است. من به این حقیقت معتقدم که شعر، برداشت‌هایی از زندگی نیست، بلکه یکسره خود زندگی است.»
زندگی خصوصی احمد شاملو
احمد شاملو شاعری بود که شعر را یکی از نمادهای اجتماعی و سیاسی می‌دانست. شاملو در سال ۱۳۲۶ در ۲۲ سالگی با اشرف الملوک اسلامیه ازدواج کرد. حاصل این ازدواج چهار فرزند بود اما به جدایی ختم شد. شاملو بعد از ده سال با طوسی حائری ازدواج کرد و این ازدواج نیز دوام نداشت و چهار سال بعد از همسر دومش هم جدا شد. اما آشنایی شاملو با آیدا سرکیسیان در سال ۱۳۴۳ تحول عمیقی در او و شعرها و زندگی‌اش ایجاد کرد.
خانم سیمین بهبهانی، شاعر هم دورۀ شاملو دربارۀ نقاط قوت اشعار احمد شاملو می‌گوید: « سبک ویژۀ شاملو مرهون اطلاعاتش از متون قدیم و به ویژه تاریخ بیهقی است.» خانم بهبهانی هم مانند بسیاری دیگر از صاحب‌نظران در عرصۀ شعر معتقد است که اشعار شاملو «بی‌وزن» و «بدون موسیقی» نیستند.
او می‌گوید: «شاملو بعد از اینکه در هوای تازه خودش را نشان داد، وزن‌های قدیم شعر را به کلی کنار گذاشت و شروع کرد به پرداختن به آهنگ طبیعی کلمات که از روی متون قدیم در گوشش نشسته بود.»
شاملو در زمینۀ کودکان فعالیت‌های متعددی داشته است. او در سال ۱۳۵۱ برنامۀ رادیویی برای کودکان و نوجوانان تهیه کرد و در این برنامه بچه‌ها را به سرودن شعر تشویق می‌کرد و مسابقه‌ای هم برای انتخاب استعدادهای بهتر آن‌ها در زمینۀ سرودن شعر ترتیب داد.
ضبط صفحه و نوار کاست «صدای شاعر» به کوشش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از تلاش‌های دیگر احمد شاملو برای علاقه‌مند کردن کودکان به ادبیات بود. شاملو با انتخاب و اجرای اشعار خیام، حافظ، مولوی و نیما سعی کرد نوجوان‌ها را با ادبیات قدیم و جدید ایران آشنا کند و به آن‌ها راه درست خواندن شعر را آموزش دهد.
بعلاوه شاملو تعدادی شعر و قصه مثل شعر بارون، شعر شبانه، شعر یک شب مهتاب، قصه دخترای ننه دریا، قصه پریا، خروس زری پیرهن پری، قصه هفت کلاغون، قصه خاله سوسکه، قصه دروازه بخت، ملکه سایه‌ها، افسانه‌های کوچک چینی، افسانه‌های هفتاد و دو ملت برای کودکان، چه شد که دوستم داشتند، قصه‌های بابام، یل و اژدها را خلق کرده که همگی آثار کودکان هستند.
زندگی شاملو قبل و بعد از انقلاب
در سالهای قبل از انقلاب اسلامی احمد شاملو به عنوان اعتراض به سیاست‌های دولت ایران، کشور را ترک و به آمریکا سفر کرد اما بعد از انقلاب به ایران برگشت. سفرهای خارجی و سخنرانی‌ها و سمینارهایش ادامه می‌یابد تا اینکه در سال ۱۳۷۰ دوباره به ایران برگشت و تا آخر عمر در ایران ماند.
شاملو به غیر از شعر، آثار تحقیقی نیز دارد و کتاب‌هایی را هم ترجمه کرده است. برخی معتقدند شاملو به هیچ زبان خارجی تسلط کافی نداشته و ترجمه‌هایش بازنویسی آثار دیگران است اما ترجمه‌هایش طرفدارهای زیادی دارند. از به یاد ماندنی‌ترین ترجمه‌هایش می‌توان به «شهریار کوچولو» از سنت‌اگزوپری اشاره کرد که در چاپ‌های بعدی نام آن به «شازده کوچولو» تغییر کرد.
اشعار شاملو همه عاشقانه نیستند. او در دوره‌های مختلف برای به دست آوردن آزادی‌های فردی و عدالت اجتماعی نیز در اشعارش با مردم ایران همراه شد. از جمله مجموعه اشعارش می‌توان به «آهن‌ها و احساس»، «هوای تازه»، «لحظه‌ها و همیشه»، «باغ آینه» و «ابراهیم در آتش» اشاره کرد.
شاملو تا پایان عمر عاشقانه در کنار آیدا زندگی کرد. در همین سالهای زندگی‌اش با آیدا دو مجموعه شعر به نامهای «آیدا در آینه» و «لحظه‌ها و همیشه» را منتشر کرد و بعد نیز مجموعه‌ای به نام «آیدا، درخت و خنجر و خاطره» منتشر گردید که سرشار از شعرهای بکر عاشقانه است.
سالهای پایانی عمرش به سختی و در انزوا گذشت. در سال ۱۳۷۶ بیماری دیابتش شدت گرفت و مجبور می‌شوند پای راستش را از زانو قطع کنند و به همین دلیل بعد از آن روزهای دردناکی را می‌گذراند. احمد شاملو در ۲ مرداد سال ۱۳۷۹ و در خانه‌اش در فردیس کرج درگذشت. پیکرش را روز ۶ مرداد با حضور ده‌ها هزار نفر از طرفداران و علاقه‌مندانش تشییع کردند و در امامزاده طاهر کرج به خاک سپردند.
تأثیر نیما یوشیج بر احمد شاملو
احمد شاملو در سال ۱۳۲۵ با نیما یوشیج ملاقات کرد و از طرفدارانش شد و تأثیر نیما بر او باعث شد تا به شعر نیمایی روی آورد. بعد از آشنایی با شاعران انقلابی جهان مثل پل الوار و لویی آراگون فرانسوی و مایاکوفسکی روسی تحت تأثیر قرار گرفت و با شعر منثور یا بی‌وزن آشنا شد.
اولین بار در شعر «تا شکوفۀ سرخ یک پیراهن» که در سال ۱۳۲۹ با نام «شعر سفید غفران» منتشر شد وزن را رها کرد. احمد شاملو سبک نوینی را در شعر معاصر فارسی شکل داد. امروزه این اشعار را با عنوان شعر شاملویی، شعر سپید و شعر منثور می‌شناسند و رایج‌ترین قالب شعر فارسی است.
نامه های عاشقانه شاملو به آیدا بی‌نظیرند… شاملو خواندن حال دلتان را خوب کرده و دل‌نازک‌تان می‌کند. عشقی که احمد شاملو به آیدا داشت بی حد و مرز بود، به حدی که در آن شرایط خیلی سخت، فقط همین عشق آیدا باعث امید فراوان احمد شاملو شده بود به حدی که آرزو می‌کرد سالهای سال زنده بماند تا بتواند در کنار آیدا با خوشبختی زندگی کند.
نامه های شاملو به آیدا عاشقانه و خالصانه و از ته دل است. حرف‌های مثبت احمد شاملو در نامه‌های عاشقانه‌اش به آیدا این باور را در خواننده ایجاد می‌کند که در این دنیای پر هرج‌ومرج هنوز هم می‌شود عاشق شد و با عشق زندگی کرد و از پس تمام مشکلات برآمد.
سخن آخر
از آن‌جایی که مثل خون در رگ‌های من نامه های شاملو به آیدا است و بسیار ساده و عاشقانه است و صفحات کمی دارد، خواندن این کتاب بیش از ۳ ساعت طول نخواهد کشید. لطفاً نظرتان در مورد این مقاله را با ما در کامنت‌ها در میان بگذارید و همچنین می‌توانید این مقاله را با دوستان‌تان نیز به اشتراک بگذارید.