طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی، مهارتهای زندگی یعنی فرد صلاحیتهای روانی اجتماعی و مهارتهای بینفردیای داشته باشد و بتواند با کمک آنها تصمیمات آگاهانه بگیرد، مشکلات زندگی را حل کند، با انتقاد روبهرو شود، خلاقانه فکر کند، روابط سالم برقرار کند، با دیگران همدردی کند و با زندگی خود کنار بیاید و بتواند زندگی را به شیوهای درست و سالم مدیریت کند.
بیشک مهارتهای زندگی به رشد کلی یک فرد میانجامد و شما برای پیشرفت در زندگی نیاز دارید تا 10 مهارت اساسی را یاد بگیرید. در ادامهٔ مقاله به بررسی این مهارتها میپردازیم و به شما کتابهایی در جهت تقویت آنها معرفی میکنیم:
• مهارتهای زندگی کدامند؟
• چرا باید مهارتهای زندگی را یاد بگیریم؟
• یادگیری مهارتهای زندگی به کمک کتاب
مهارتهای زندگی کدامند؟
به تعریف سادهتر، مهارتهای زندگی همان مهارتهایی هستند که شما را قادر میسازند تا برای رسیدن به خواستههایتان تلاش کنید و با چالشهای زندگی سازگار شوید یا درصورت لزوم با آنها کنار بیایید. هر فردی ممکن است نیاز به تقویت یا یادگیری مهارتهای خاصی در زندگیاش داشته باشد و برای رسیدن به موفقیت در زندگی حرفهای و فردی آنها را بهبود ببخشد.
طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی و یونیسف، 10 مهارت اساسی زندگی عبارتند از:
• تفکر خلاقانه
• تفکر انتقادی
• تصمیمگیری مؤثر
• همدلی
• ارتباط مؤثر
• مدیریت استرس
• مدیریت احساسات
• مهارتهای بینفردی
• توانایی حل مسئله
• خودآگاهی
چرا باید مهارتهای زندگی را یاد بگیریم؟
یادگیری و تقویت مهارتهای زندگی برای همهٔ ما بسیار مهم است. بدون این مهارتها، ما در زندگی شکست خواهیم خورد و نمیتوانیم با دیگران به درستی ارتباط برقرار کنیم. مهارتهای زندگی به شما کمک میکند اعتمادبهنفس خود را تقویت کنید و بهراحتی با تغییرات قابل توجهٔ زندگی مقابله کنید یا کنار بیایید و در یک کلمه انعطافپذیرتر باشید.
با توسعهٔ این مهارتها نهتنها میتوانید به خودتان کمک کنید و زندگی خود را تغییر دهید بلکه میتوانید به دیگران نیز کمک کنید و هرگاه با مشکلی روبهرو شدید آن را درک و تجزیهوتحلیل کنید تا راهحل درست و مناسبی برای مشکل خود بیابید. مهارتهای زندگی در رشد حرفهای و فردی شما مؤثر هستند و بنابراین شما با ترکیب چند مهارت میتوانید در زندگی خود به موفقیت برسید.
یادگیری مهارتهای زندگی به کمک کتاب
در ادامه به توضیح مهارتهای زندگی و معرفی کتابهایی برای تقویت هریک از این مهارتها میپردازیم:
1. تفکر خلاقانه
تفکر خلاق یعنی داشتن نگرشی متفاوتتر از دیگران، واقعبینانهتر فکر کردن و درک و منطقی داشتن. یادگیری خلاقیت و تفکر خلاقانه بسیار مهم است، زیرا این نوع تفکر به شما در شناسایی، تجزیهوتحلیل و حل سیستماتیک مشکلات کمک میکند. این مهارت همچنین به افراد و سازمانها کمک میکند تا خلاقانهتر پیش بروند. امروزه متفکران خلاق بسیار ارزشمند هستند و در مشاغل زیادی مانند بازاریابی دیجیتال، استراتژی بازاریابی رسانههای اجتماعی، رابط کاربری و طراحی تعامل، توسعهٔ وب و موبایل و طراحی بصری بهکار میآیند. در ادامه کتابهایی به شما معرفی میکنیم که میتوانید با کمک آنها تفکر خلاقانهتان را تقویت کنید و یاد بگیرید چگونه خلاق باشید.
همیشه خلاق
تاد هِنری نویسنده، سخنران و مشاور خلاقیت شرکتهای مختلف است. او در کتابِ همیشه خلاق 365 توصیهٔ مختصر و مفید برای هر روز سال نوشته که خلاقیتتان را تقویت میکند و به شما انگیزه میدهد تا هر روز خودتان را برای مواجهه و رویارویی با هر مشکلی در زندگی آماده کنید. اگر هر روز در محل کار به مشکلات مختلف زندگیتان فکر میکنید یا حتی دچار فرسودگی شغلی شدهاید، با کمک تمرینات و ابزارهای این کتاب میتوانید انرژی از دسترفتهتان را بازیابید.
3,700,000
منحنی خلاقیت
آلن گانت تحلیلگر برجستهٔ آمریکایی است که در کتاب منحنی خلاقیت حقیقت را در مورد موفقیت خلاقانه افشا میکند. او معتقد است جوامع امروزه از شما میخواهند که نابغه باشید و اگر نیستید دست از تلاش بردارید و تسلیم شوید اما شما با کمک منحنی خلاقیت و قوانین جذاب و الگوی مشترک موفقیت میتوانید بسیار راحت به موفقیت برسید و البته خلاق باشید. آلن گانت معتقد است خلاقیت زمانی میتواند مفید و مؤثر واقع شود که ایدههایتان را به مرحلهٔ اجرا درآوردید. با کمک این کتاب میتوانید به دنبال رویاهای خود بروید.
1,790,000
2. تفکر انتقادی
تفکر انتقادی یعنی بتوانید تفکری واضح و منطقی داشته باشید. تفکر انتقادی از زمان فیلسوفان اولیه مانند افلاطون و سقراط موضوع بحث و تفکر بسیاری بوده و تا عصر مدرن همچنان مورد استفاده قرار گرفته است. مثلاً توانایی تشخیص اخبار جعلی یکی از تواناییهای تفکر انتقادی است. کسانی که تفکر انتقادی قویای دارند به جای پذیرش سعی میکنند ایدهها و مفروضات را زیر سؤال ببرند و همیشه به دنبال یافتن واقعیت هستند. آنها میتوانند به جای تکیه بر شهود یا غریزه مسائل را بهطور سیستماتیک شناسایی و تحلیل و حل کنند. در ادامه کتابهایی را به شما معرفی میکنیم که میتوانید با کمک آنها با تفکر انتقادی بیشتر آشنا شوید.
هنر شفاف اندیشیدن
آیا تابهحال وقت خود را صرف چیزی کردهاید که بعداً متوجه شوید اصلاً ارزش نداشته است؟ یا به کاری ادامه دادهاید که میدانستید برایتان بد است؟ اینها نمونههایی از تعصبات شناختی یا همان خطاهای سادهای است که همهٔ ما روزانه انجام میدهیم. اما با آگاهی از این خطاهای شناختی و چگونگی تشخیص آنها میتوانید از آنها جلوگیری کنید و تصمیمات بهتری بگیرید. هنر شفاف اندیشیدن اثر رولف دوبلی، رماننویس و نویسندهٔ سوئیسی، است و یک کتاب ساده، واضح و شگفتآور است که به شما کمک میکند تفکر انتقادی را یاد بگیرید و راحتتر تصمیم بگیرید.
3,200,000
قوی سیاه
نسیم نیکلاس طالب نویسنده، دانشور و تحلیلگر ریسک لبنانی-آمریکایی است که با ارائه نظریهٔ «قوی سیاه» در سال 2007 به شهرت رسید. ساندی تایمز این کتاب را یکی از 12 کتاب تأثیرگذار پس از جنگ جهانی دوم نامید. در این کتاب نیکلاس طالب به شما توضیح میدهد که منظور از قوی سفید و سیاه چیست و به شما نشان میدهد ناشناختهها را بشناسید و با شکنندگی دانش خود آشنا شوید و یاد بگیرید مشاهداتتان با چه محدودیتهایی روبهرو است. این کتاب نگرش شما و تفکر شما را تغییر خواهد داد.3,720,000
3. تصمیمگیری مؤثر
هر کسی نمیتواند در شرایط سختِ زندگی بهدرستی تصمیم بگیرد و اغلب ما تحتتأثیر موقعیت و هیجان قرار میگیریم و بنابراین اخذ تصمیم سریع و درست یک مهارت بسیار مهم است. این مهارت به شما میآموزد که چگونه بسته به وضعیت و شرایط فعلیتان بهدرستی تصمیمگیری کنید. شما میتوانید این مهارت را تقویت کنید تا کمتر از تصمیمات اخذشدهٔ خود پشیمان شوید. مهارت تصمیمگیری شامل تفکر خلاق، تمرکز، اولویتبندی و مدیریت زمان میشود. با کمک یک روند تصمیمگیری گامبهگام میتوانید متفکرانهتر و درستتر تصمیم بگیرید و شانس تصمیمگیری درست را افزایش دهید. کتابهایی که در ادامه به شما معرفی کردهایم، شما را با عملکرد مغز و فرآیند تصمیمگیری آشنا میکنند.
تفکر سریع و کُند
کتاب تفکر سریع و کُند، کتابی علمی اثر روانشناس مشهور دنیل کانمن است که توانست برندهٔ جایزهٔ نوبل اقتصاد شود. او در این کتاب شما را با عملکرد ذهن آشنا میکند و دو سیستمی را توضیح میدهد که طرز فکر شما را هدایت میکنند؛ دو سیستمی که یکی بسیار سریعتر عمل میکند و آن یکی بسیار کندتر، بحث برانگیزتر و منطقیتر است. درگیری اصلی این دو سیستم بر سر این است که چه کسی مسئول اشتباهات و تصمیمات نادرست است و با شناخت این دو سیستم متوجه میشوید که کجا باید به احساس درونی خود اعتماد کرده و آگاهانهتر عمل کنید و بدین ترتیب تصمیمات بهتری بگیرید.
4,500,000
مهارت تصمیمگیری
کتاب مهارت تصمیمگیری اثر چیپ هیث سخنران و نویسندهٔ آمریکایی است. او در این کتاب به شما توضیح میدهد که چطور ممکن است تصمیماتی اشتباه یا غیرعقلانی بگیرید و شما را با چهار نابودگر اصلی تصمیمگیریها آشنا میکند و سپس فرایندهای مفیدی برای مقابله با اثرات مخرب آنها به شما پیشنهاد میدهد. هیث در نهایت در کتاب مهارت تصمیمگیری به شما نشان میدهد که چگونه میتوانید در زندگی و کارتان انتخابهای بهتری داشته باشید.
2,650,000
۴. همدلی
همدلی توانایی درک و مراقبت از نیازها، خواستهها و احساسات دیگران است. همدلی هنگام برقرارکردن ارتباط با دیگران نقش بسیار مهمی ایفا میکند و بدون آن در واقع تمام ارتباطات شما یکطرفه و ناکارآمد خواهد بود. همدلی به شما کمک میکند افرادی که با شما متفاوت هستند را بپذیرید. این مهارت در بهبود تعاملات اجتماعی به ویژه هنگام رویارویی با تنوع قومی یا فرهنگی به کمک شما میآید.
همدلی (برقراری ارتباط صمیمانه با خانواده، دوستان و همکاران)
کتاب همدلی یکی از بهترین کتابها برای ایجاد روابط معنادار و رسیدن به موفقیت و زندگیای سالم است. این کتاب کاربردی اثر کارول رابین و دیوید بردفورد است و به شما کمک میکند تا با خودتان و دیگران ارتباط درستی برقرار کنید. این کتاب یک راهنمای گیرا و عملی برای برقرار ساختن روابط است که به موفقت و دستاورد شخصی منتهی میشود و به شما یاد میدهد در خلال تفاوتها بتوانید دیگران را درک کرده و بپذیرید.1,950,000
درمان متمرکز بر شفقت
هستهٔ اصلی شقفت مخصوصاً در حوزهٔ رواندرمانی شجاعت است. کتاب درمان متمرکز بر شفقت اثر راسل کولتز، یک راهنمای گامبهگام و در عینحال ساده و جذاب برای یادگیری نقش تکامل در شکلگیری مغز، درک احساسها، پرورش ذهنآگاهی و شکلدادن روابط اجتماعی است. این کتاب یک راهنمای شگفتانگیز و فوقالعاده برای معرفی واقعیتهای سخت و دشوار و پیچیدگیهای درمان متمرکز بر شفقت است.
3,400,000
5. ارتباط مؤثر
مهمترین مهارت در میان 10 مهارت ضروری زندگی، همین مهارت ارتباطِ مؤثر برقرار کردن است. این مهارت به شما کمک میکند احساسات خودتان را چه به صورت کلامی و چه غیرکلامی بیان کنید و نظرات و خواستههای خود را با دیگران در میان بگذارید. توانایی برقراری ارتباط مؤثر در تمام زمینههای زندگی حیاتی است. در این مهارت مسئلهٔ مهم این است که شما نهتنها باید بتوانید بهصورت کلامی بلکه از طریق نوشتن و حتی زبان بدن نیز با دیگران ارتباط برقرار کنید. مهارتهای ارتباطی باعث رشد شما در زمینههای ارتباطی خواهد شد. با کمک دو کتابی که در ادامه به شما معرفی کردهایم میتوانید به درستی ارتباط برقرار کنید یا احساسات خود را به درستی ابراز کنید.
هنر حاضر جوابی و طنازی
پاتریک کینگ یکی از نویسندههای پرفروش آمازون و مربی مهارتهای اجتماعی و مکالمه است. او در کتاب هنر حاضر جوابی و طنازی به شما یاد میدهد چطور درست صحبت کنید. او شوخطبعی و حاضر جوابی را به یک علم جذاب تبدیل کرده است و با راهکارها و عبارتهای دقیق به شما نشان میدهد چطور کاریزمای خود را بالا ببرید و در مواقع مختلف چه حرفهایی بزنید تا تأثیری دقیق و هوشمندانه از خود به جا بگذارید.
1,950,000
قوانین کاریزما
کتاب قوانین کاریزما اثر کرت دبلیو مورتنسن نویسنده و متخصص ارتباطات است. او در این کتاب به شما مهارتهای تأثیرگذاری و جذب را یاد میدهد و در این کتاب بر چهار عنصر اصلی کاریزما تمرکز کرده است. او به مخاطبان خود نشان میدهد چگونه میتوانند اعتمادبهنفس، اشتیاق، قدرت و خوشبینی را در خود پرورش یا افزایش دهند و بهتر با دیگران ارتباط برقرار کنند.
1,800,000
6. مدیریت استرس
باورهای اشتباهی مانند «من به اندازهٔ کافی خوب نیستم» یا «من مشکل دارم» باعث بیماریهای جسمی و روحی بسیاری میشوند. مطالعات علمی ثابت کردهاند که استرس عامل اصلی بیماریهای جسمی، روانی و عاطفی است. مدیریت مؤثر استرس به شما کمک میکند تا بهرهورتر و شادتر باشید. هدف این است که بتوانید بین زندگی کاری، روابط و تفریحاتتان تعادل برقرار کنید و بنابراین نحوهٔ مدیریت استرس یکی از مهارتهای کلیدی زندگی است که باید آن را یاد بگیرید یا تقویتش کنید. با کمک کتابهای زیر میتوانید به راحتی استرس خود را کنترل کنید.
حال عالی
کتاب حال عالی تحولی نوین در درمان افسردگی و اضطراب اثر دیوید برنز روانپزشک آمریکایی و استاد بازنشستهٔ گروه روانپزشکی و علوم رفتاری دانشکدهٔ پزشکی استنفورد است. او این کتاب را علیه دارودرمانی و جلسههای مشاورهٔ طولانی نوشت و در این کتاب به خوانندگان نشان میدهد چطور با فوبیاها، ترسها، اضطراب و استرس و مشکلات ذهنی و روانی کنار بیایند. او معتقد است با درمان بسیاری از مشکلات روانی و استفاده از روشهای درمانی بدون نیاز به دارو، میتوان بسیاری از مشکلات جسمی را نیز برطرف کرد.
5,800,000
مزایای اضطراب
اضطراب مثل آژیر خطرِ آتش است که به شما هشدار میدهد خانهتان آتش گرفته است. آیا در چنین مواقعی سعی میکنید آتش را مهار کنید یا آژیر را نادیده میگیرید؟ ایجاد تغییر اساسی در دیدگاهی که راجع به اضطراب دارید و دوستِ خود دانستن اضطراب و استرس، میتواند به طور کلی نگاه شما را به این مسئله تغییر بدهد. تریسی دنیس تیواری در این کتاب به شما کمک میکند اضطراب خود را بهتر بشناسید و به نفع خودتان از آن بهره ببرید.
1,450,000
7. مدیریت احساسات
احساسات ما نشانگر سلامتی ما هستند. شما میتوانید با استفاده از مجموعهای از مهارتها با احساسات خود به شیوهای سازنده برخورد کنید. با مدیریت احساسات خود، قادر خواهید بود تصمیمات منطقی بگیرید و با دیگران ارتباط برقرار کنید. میتوانید زندگی حرفهای خود را با بهبود مهارت مدیریت عاطفی بهبود ببخشید. مدیریت احساسات به شما کمک میکند افکار منفی را از بین ببرید و افکار مثبت را به ذهنتان راه بدهید. این مهارت میتواند به طرز چشمگیری زندگی شما را تغییر بدهد. با کمک کتابهای زیر مدیریت احساسات و ارتباط برقرار کردن را یاد میگیرید.
هنر همهفن حریف شدن در احساسات
کتاب هنر همهفن حریف شدن در احساسات اثر دکتر مارک براکت استاد مرکز مطالعات کودک دانشگاه ییل و مدیر مؤسس مرکز هوش هیجانی است. او در این کتاب به شما نشان میدهد چطور بهراحتی احساسات خود را کنترل کنید و یا بهگونهای به جای ممانعت از بروز احساسات مختلف، آنها را در جهت رفاه، آسایش و موفقیت خود به کار بگیرید.
2,750,000
تلخ و شیرین
کتاب تلخ و شیرین اثر سوزان کین، نویسنده و مدرس آمریکایی، است که با نوشتن کتاب «قدرت سکوت» به شهرت رسید. او در کتاب تلخ و شیرین از احساسات مختلف انسان میگوید که در کنار هم هستند و در کنار هم معنا پیدا میکنند، احساساتی مانند غم و شادی. او در این کتاب به مخاطبین یاد میدهد که احساسات منفی و مثبت خود را کنار همدیگر بپذیرند و فشار جامعه برای همیشه مثبتبودن را فراموش کنند.
1,410,000
8. مهارتهای بینفردی
مهارتهای بینفردی آن دسته از مهارتهایی است که ما هر روز در تعامل با مردم از آنها استفاده میکنیم. این مهارتها به شما کمک میکنند تا با افرادی که با آنها تعامل دارید ارتباط برقرار کنید و همچنین در زندگی روزمره نیز از آنها بهره ببرید. شما میتوانید با انجام تمرینات صحیح مهارتهای بین فردیتان را بهبود ببخشید و تقویت کنید. کار تیمی، ارتباط، همدلی، مهارتهای مذاکره و مهارتهای تصمیمگیری بخشی از مهارتهای بینفردی هستند که میتوانید با کمک کتابهای زیر آنها را تقویت کنید.
چگونه با هر کسی صحبت کنیم
اگر بهسختی با دیگران ارتباط برقرار میکنید یا مهارتهای اجتماعی و بینفردی ضعیفی دارید، لیل لوندز متخصص ارتباطات در این کتاب به شما نشان میدهد چطور بهسادگی با دیگران ارتباط برقرار کنید و مهارتهای بینفردی خود مانند همدلی را تقویت کنید. او در این کتاب با 92 راهکار ساده به شما راه رسیدن به موفقیتهای بزرگ را نشان میدهد.
2,950,000
قدرت سکوت
بر اساس آمارها حتی در برونگراترین جوامع نیز یک سوم مردم درونگرا هستند. اما سوزان کین معتقد است که جوامعْ قدرت افراد درونگرا را دستکم میگیرند و آزادی عمل کمی به آنها میدهند تا خود واقعیشان را بروز دهند و فرهنگ برونگرایی تبدیل به فرهنگ ایدهآل جوامع شده است. او در کتاب قدرت سکوت، از درونگراهای برجستهای میگوید که توانستند تأثیر بسزایی بر دنیا و جوامع اطراف خود بگذارند و ضمن تشریح وضعیت درونگراها در جامعه، راهکارهای مناسبی برای ارتباط درونگراها و برونگراها در جامعه ارائه کرده است.
3,500,000
9. توانائی حل مسئله
مشکلات حلنشده منجر به استرس روحی و فشار فیزیکی و افسردگی میشوند. مهارتهای حل مسئله یک مهارت کلیدی در زندگی است که به شما کمک میکند تا با مشکلاتی که در زندگی خود دارید به طور مؤثر و بهسرعت برخورد کنید. با کمک توانایی حل مسئله و استفاده از 5 مرحلهٔ تحلیل مشکل، مداخله، ارزیابی راهحلها، اجرای یک طرح و ارزیابی اثربخشی راهحل میتوانید مشکلات خود را بهراحتی حل کنید و از اضطراب و استرس جلوگیری کنید. با کمک کتابهای زیر میتوانید توانائی حل مسئله را در خود تقویت کنید.
خلاقیت و حل مسئله
کتاب خلاقیت و حل مسئله اثر برایان تریسی، معروفترین نویسندهٔ کتابهای خودیاری، است که تاکنون مشاور بیش از هزار شرکت و کمپانی موفق بوده است و بیش از 5 میلیون نفر در 70 سمینار از آموزشهای او بهره بردهاند. او در این کتاب روشهایی را به شما ارائه میدهد که با کمک آنها میتوانید حل مسئله را یاد بگیرید و کیفیت زندگی و کار خود را تغییر دهید.
1,000,000
مسیری هنرمندانه به سوی ذهنآگاهی
بسیاری از ما بهجای اینکه فعالانه زندگی کنیم در الگویی اشتباه گیر میافتیم و در نتیجهٔ آن احساس خستگی میکنیم و خلاقیت و قدرت تصمیمگیری را از دست میدهیم. کتاب مسیری هنرمندانه به سوی ذهنآگاهی اثر جانت اسلوم است و بر اساس خودبیانگری مبتنی بر ذهنآگاهی نوشته شده است تا شما یاد بگیرید ذهن خود را با کمک مراقبه و یوگا به بدن خود متصل کنید و در نتیجه صبور باشید و بتوانید با کمک تکنیکهای مختلف مشکلات خود را برطرف سازید.
3,340,000
10. خودآگاهی
خودآگاهی یا خودشکوفایی مهارتی است که به ما در تحلیل خودمان کمک میکند. این مهارت به شما کمک میکند نقاط قوت، ضعف و شخصیت خود را بشناسید. با توسعهٔ این مهارت میتوانید بفهمید چه زمانی استرس دارید یا تحت فشار هستید و درصدد برطرف کردن آن برآیید. برای برقراری ارتباط مؤثر و روابط بین فردی و همدلی با دیگران به این مهارت نیاز خواهید داشت. کتابهای زیر به شما کمک میکنند خود را بهتر بشناسید و عادتهای درستی برای زندگی خود شکل دهید.
عادتهای اتمی
عادتهای اتمی اثر معروفِ جیمز کلیر نویسنده و روزنامهنگار آمریکایی است که بیش از 7 میلیون نسخه از آن در سرتاسر جهان به فروش رفته و زندگی بسیاری از مردم را تغییر داده است. کلیر در این کتاب از لحظههای تعیینکنندهٔ زندگی و ارزش بهبودهای کوچک و روزمره صحبت کرده است و به شما کمک میکند تفاوت بین فرآیندها و اهداف را درک کنید و با تبدیل کردن عادتهای کوچک به بخشی از هویتتان به اهداف خود برسید.
2,450,000
ایگو دشمن شماست
کتاب ایگو دشمن شماست اثر رایان هالیدی، نویسنده و فیلسوف آمریکایی، است. او در این کتاب از ماهیت خائنانهٔ ایگو در وجود آدمی صحبت کرده و معتقد است که بزرگترین مانع برای تسلط و موفقیت واقعی در زندگی همان ایگوی شماست. او با روشهای الهامبخش و درعینحال عملی به شما مقابله با ایگو را یاد میدهد و نشان میدهد اگر بتوانید این جانور درون خود را کنترل کنید به راحتی به موفقیت در زندگی خواهید رسید.
2,640,000
ما برای رسیدن به موفقیت نباید تنها به آموختههای خود اکتفا کنیم و باید در جهت تقویت مهارتهای مهم زندگی بکوشیم. بهنظر شما برای رسیدن به موفقیت و زندگیای متعادل چه مهارت دیگری را میتوان تقویت کرد؟