بهترین نویسندگان خارجی کتاب کودک

به‌نظر شما بهترین نویسندۀ کتاب کودکان کیست؟ 

رولد دال، جی.کی رولینگ، هانس کریستین اندرسن و بسیاری از نویسندگان دیگر با رمان‌ها، اشعار و داستان‌هایشان تخیل میلیون‌ها کودک را به چالش کشیدند. برخی از محبوب‌ترین نویسندگان کودکان برای کتاب‌هایشان تصویرسازی کردند و آثار بسیاری از این نویسندگان به چندین زبان ترجمه شده است تا کودکان سراسر جهان از خواندن این کتاب‌ها لذت ببرند. ما در اینجا شما را با بعضی از بهترین نویسندگان ادبیات کودک که آثاری تحسین‌برانگیز خلق کرده‌اند آشنا می‌کنیم:

هانس کریستین آندرسن

هانس کریستین آندرسن پدر ادبیات کودک جهان، در سال 1805 به دنیا آمد و در سال 1875 از دنیا رفت. این نویسندۀ معروف دانمارکی با داستان‌هایش دنیای ادبیات کودکان را متحول کرد و پایه‌ریز ادبیات نوین کودک و نوجوان در دنیا شد. این نویسندۀ پُرکار نمایشنامه، سفرنامه، رمان و شعر نیز می‌نوشت اما شهرتش به خاطر داستان‌های پریان بود.

156 افسانه از آندرسن منتشر شده‌ است و این افسانه‌ها به بیش از 125 زبان زندۀ دنیا ترجمه شده‌اند. از معروف‌ترین افسانه‌های این نویسنده می‌توان به پری دریایی کوچولو، جوجه اردک زشت، لباس جدید امپراتور، دخترک کبریت‌فروش و ملکه برفی اشاره کرد. تا به امروز با اقتباس از افسانه‌های آندرسن نمایش‌های باله، نمایشنامه‌، انیمیشن و لایو اکشن‌های زیادی ساخته شده است.

رولد دال

رولد دال نویسندۀ بریتانیایی بود که در سال 1916 به دنیا آمد و در سال 1990 از دنیا رفت. او بیش از 20 کتاب برای کودکان نوشت و با اقتباس از کتاب‌هایش آثار سینمایی بسیاری خلق شده است. بسیاری از آثار او برای چندین دهه داستان‌های مورد علاقۀ کودکان بودند و وارد فهرست کتاب‌هایی که باید پیش از مرگ خواند شده‌اند. دال در خانواده‌ای مرفه در ولز به دنیا آمد. او علاوه بر کار نویسندگی، در طول جنگ جهانی دوم خلبان هواپیمای جنگنده نیز بود. 

رولد دال شاعر و فیلم‌نامه‌نویس محبوبی بود اما بیشتر به‌خاطر داستان‌های ماتیلدا و ماجراجویی‌هایش به شهرت رسید. او در سال 1990 برندۀ جایزۀ کتاب بریتانیا و بهترین نویسندۀ کتاب کودک سال شد. از دیگر آثار محبوب رولد دال می‌توان به جیمز و هلوی غول پیکر، چارلی و کارخانۀ شکلات سازی و آقای روباه شگفت‌انگیز اشاره کرد. 

انید بلایتون

انید بلایتون در سال 1897 به دنیا آمد و در سال 1968 از دنیا رفت. او نویسندۀ انگلیسی کتاب کودکان بود که از دهۀ 1930 داستان می‌نوشت و بیش از 600 میلیون نسخه از آثارش در سراسر دنیا به فروش رفت و پرفروش‌ترین کتاب‌های کودکان از آنِ اوست. کتاب‌های این نویسنده هنوز هم بسیار محبوب هستند و به 90 زبان ترجمه شده‌اند. او در ژانرهای مختلف از جمله آموزش، تاریخ طبیعی، فانتزی، رازآلود و روایت‌های کتاب مقدس می‌نوشت. او را بیشتر به‌خاطر داستان‌های گروه پنج، داستان‌های ساعت هفت و مدرسۀ مالوری می‌شناسند البته این نویسنده سری داستان‌های شرورترین دختر مدرسه را نیز نوشته است که بسیار محبوب شد.

لوئیس کارول

لوئیس کارول نویسنده، شاعر و ریاضیدان انگلیسی بود که در سال 1832 به دنیا آمد و در سال 1898 از دنیا رفت. لوئیس کارول نام مستعار این نویسندۀ معروف بود و برجسته‌ترین و ماندگارترین اثر این نویسنده ماجراهای آلیس در سرزمین عجایب است که در سال 1865 منتشر شد. آلیس در سرزمین عجایب داستان دختری است که به صورت اتفاقی وارد حفرۀ یک خرگوش می‌شود و از جهان دیگری سر در می‌آورد. این کتاب در فهرست برترین رمان‌های انگلیسی قرار گرفت و با این‌که سال‌ها از انتشار آن می‌گذرد اما همچنان محبوب است و بارها تبدیل به فیلم و انیمیشن شده است. 

لوئيس کارول کتاب آن سوی آینه را هفت سال پس از آلیس در سرزمین عجایب منتشر کرد که جلد دوم این کتاب بود و مورد توجۀ کودکان و حتی بزرگسالان قرار گرفت. او به‌خاطر هنرش در بازی با کلمات، منطق و دنیای فانتزی مورد توجۀ بسیاری از مردم قرار گرفت. کارول فقط برای شاد کردن کودکان می‌نوشت و نسبت به آثارش دید اقتصادی نداشت، او سعی نداشت تا بایدها و نبایدها را به کودکان یاد بدهد بلکه سعی داشت به کودکان بیاموزد که چطور به تخیلشان پر و بال بدهند.

آسترید لیندگرن

آسترید لیندگرن نویسندۀ سوئدی بود که در سال 1907 به دنیا آمد و در سال 2002 از دنیا رفت. او را بیشتر به‌خاطر چندین سری کتاب کودکان با حضور پی‌پی جوراب بلند و رمان‌های فانتزی برادران شیردل، کارلسون و پرندۀ قرمز می‌شناسند. لیندگرن در هیئت تحریریۀ یک انتشارات در استکهلم کار می‌کرد و بیش از 30 کتاب برای کودکان منتشر کرد. 

در سال 2017 او هجدهمین نویسندۀ پرترجمۀ جهان و چهارمین نویسندۀ کودکان با بیشترین ترجمه پس از انید بلایتون، هانس کریستن آندرسن و برادران گریم شد. 167 میلیون کتاب از لیندگرن در سراسر جهان فروخته شده است. در سال 1994 به دلیل نویسندگی منحصربه‌فردش که به حقوق کودکان و احترام به فردیت آن‌ها اختصاص داشت جایزۀ Right Livelihood به او تقدیم شد.

بئاتریکس پاتر

هلن بئاتریکس پاتر نویسنده، تصویرگر، دانشمند و محافظ محیط زیست انگلیسی در 1866 به دنیا آمد و در سال 1943 درگذشت. او را بیشتر به‌خاطر کتاب‌های کودکانش در مورد حیوانات و داستان‌های «پیتر خرگوشه» می‌شناسند که در سال 1902 زمانی که سی‌ساله بود منتشر شد. به دنبال آن، پاتر به طور تمام وقت شروع به نوشتن و تصویرسازی کتاب‌های کودکان کرد. شخصیت پیتر خرگوشه، اولین شخصیت داستانی بود که تبدیل به یک عروسکِ پوشالی شد. 

پاتر در خانواده‌ای از طبقهٔ متوسط به دنیا آمد و حیوانات خانگی متعددی داشت و تعطیلات خود را در اسکاتلند و منطقه‌های دریاچه‌ای می‌گذراند. مطالعات و آثار پاتر و نقاشی‌های آبرنگش باعث شد در زمینهٔ قارچ‌شناسی به طور گسترده مورد احترام قرار بگیرد. پاتر بیش از شصت کتاب نوشت که شناخته‌شده‌ترین آن‌ها بیست‌وسه داستانِ کودک بود. تاکنون بیش از 250 میلیون نسخه از کتاب‌های این نویسنده در سراسر جهان به فروش رفته است. 

جف کینی

جفری پاتریک کینی نویسنده و کارکاتوریست آمریکایی در 1971 به دنیا آمد. او را بیشتر به خاطر خلق مجموعه کتاب‌‌های «خاطرات یک بچه چلمن» می‌شناسند. کینی اصالتاً ایرلندی است و زمانی که در کالج به تحصیل می‌پرداخت اولین کمیک استریپ خود را طراحی کرد. او در سال 1993 از دانشگاه مریلند فارغ‌التحصیل شد و ابتدا در رشتهٔ علوم کامپیوتر ادامه تحصیل داد تا بتواند زمان بیشتری برای کار بر روی داستان‌های مصور خود داشته باشد.

در سال 2004 کینی اولین نسخهٔ آنلاین خاطرات یک بچه چلمن را منتشر کرد. او تقریباً هشت سال بر روی کتابِ خود کار کرده بود و در نهایت نسخهٔ کاغذی این کتاب در سال 2006 منتشر شد و خیلی سریع تبدیل به پرفروش‌ترین کتاب مصور شد. تا به امروز 30 جلد از کتاب «خاطرات یک بچه چلمن» منتشر شده است و تاکنون چند فیلم بر اساس این مجموعه ساخته شده است. در سال 2009 مجلهٔ تایم جف کینی را یکی از تأثیرگذارترین افراد جهان معرفی کرد. در سال‌های 2010، 2011، 2012، 2014، 2015 و 2016 این مجموعه برندهٔ جایزهٔ بهترین کتاب‌های نیکلودئون شد.

معرفی بهترین نویسندگان ایرانی کتاب کودک

مهدی آذر یزدی

مهدی آذر یزدی نویسنده بود و آثار کودکان را بازنویسی می‌کرد. او در سال 1300 به دنیا آمد. تحصیلات رسمی نداشت و بیشتر خودش با دنیای ادبیات آشنا شد. او بیشتر در چاپخانه‌ها کار می‌کرد و سال‌‌های سال به غلط گیری نمونه‌های حروف‌چینی یا تصحیح کتاب مشغول بود. آذر یزدی نوشتن داستان برای کودکان را از سال 1335 با داستان «قصه‌های خوب برای بچه‌های بد» شروع کرد. 

او این داستان را با بازنویسی متون قدیمی مثل کلیله و دمنه، مرزبان نامه، سیاست نامه، گلستان، مثنوی و آثار عطار نوشت. از دیگر آثار مهدی آذر یزدی می‌توان به «گربه ناقلا»، «خاله سوسکه»، «قصه‌های تازه از کتاب‌های کهن»، «مثنوی بچه‌های خوب» و «پنج افسانه» اشاره کرد. در سال 1345 یونسکو برای «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» به او لوح تقدیر اهدا کرد و جلد چهارم و پنجم همین کتاب در سال 1345 و 1346 کتاب ویژۀ سال شدند. این نویسندۀ معروف در سال 1388 در تهران درگذشت.

مصطفی رحماندوست

مصطفی رحماندوست، نویسنده، شاعر و مترجم نام‌آشنای دنیای کودکان است. او در سال 1329 در همدان به دنیا آمد. رحماندوست را پدر شعر کودک ایران می‌دانند و تلاش‌های قابل تقدیری در راستای رشد ادبیات کودک و نوجوان داشته است. شعر مشهورش، «صد دانه یاقوت»، یکی از اشعاری است که در کتاب‌های ادبیات فارسی مدارس ایران به چاپ رسید. رحماندوست از رشتۀ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد و سردبیر مجله‌های بسیاری مثل شهرزاد قصه‌گو و پدید آورندۀ سروش کودکان و نوجوانان بوده است.

رحماندوست بیش از 30 سال است که در زمینۀ ادبیات کودکان و نوجوانان فعالیت دارد و بیش از 314 اثر برای کودکان و نوجوانان نوشته و بیش از 6 میلیون نسخه از آثارش به فروش رسیده است. از آثار معروفش می‌توان به «یک اخمو و یک خندان»، «دنیا دنیا لالایی»، «خانه‌ی خاله» و کتاب شعر «چند تا ستاره! وای خدا» اشاره کرد.

هوشنگ مرادی کرمانی

هوشنگ مرادی کرمانی یکی از برجسته‌ترین و شناخته‌شده‌ترین نویسندگان ایرانی است که به‌خاطر آثار شیرین و ساده‌اش مورد توجۀ مخاطبین قرار گرفته است. آثار این نویسندۀ معروف به زبان‌های انگلیسی،‌ آلمانی، فرانسوی و عربی نیز ترجمه شده است. مهم‌ترین اثر هوشنگ مرادی کرمانی «قصه‌های مجید» است که در سال 1353 منتشر شد و پس از تبدیل شدن به یک سریال تلویزیونی بسیار مورد توجۀ مخاطبین قرار گرفت. 

هوشنگ مرادی کرمانی در سال 1323 در استان کرمان به دنیا آمد و در کودکی مادر خود را از دست داد و در کنار پدربزرگ و مادربزرگش بزرگ شد. تحصیلاتش را در شهر تهران و در رشته‌های هنرهای دراماتیک و مترجمی زبان گذراند و پس از پایان تحصیلاتش به کرمان بازگشت. سبک داستا‌ن‌گویی جذاب و ساده‌اش و استفاده از ضرب‌المثل‌ها و تلفیق آداب و رسوم و سنت‌های رایج در سبک نگارشش باعث شد داستان‌هایش در دل مردم بنشینند. از دیگر آثار این نویسنده می‌توان به «مهمان مامان»، «آب انبار»، «بچه‌های قالیباف خانه»، «مثل ماه شب چهارده» و «لبخند انار» اشاره کرد.

صمد بهرنگی 

صمد بهرنگی در سال 1318 در تبریز و خانواده‌ای تهیدست به دنیا آمد. او از 18 سالگی تدریس را شروع کرد. در سال 1341 تحصیلاتش را در رشتۀ زبان و ادبیات انگلیسی به پایان رساند و در 19 سالگی اولین داستانش با نام «عادت» را نوشت. او بیشتر آثار و مقالاتش را با نام مستعار به چاپ می‌رساند و کار ترجمه نیز انجام می‌داد. صمد بهرنگی در سال 1347 در رود ارس غرق شد. او حدود یک ماه پیش از مرگش، کتاب ماهی سیاه کوچولو را منتشر کرد که بسیار مورد توجه قرار گرفت. از دیگر آثار و قصه‌هایش می‌توان به «اولدوز و کلاغ‌ها»، «پسرک لبو فروش»، «پیرزن و جوجۀ طلایی‌اش» و «تلخون و چند قصۀ دیگر» اشاره کرد.

احمد رضا احمدی

احمدرضا احمدی شاعر، نمایشنامه‌نویس و نقاش ایرانی است که در سال 1319 در کرمان به دنیا آمد و تیرماه سال 1402 از دنیا رفت. او که کوچک‌ترین فرزند خانواده بود در سال 1326 به همراه خانواده به تهران نقل‌مکان کرد و در سال 1346 به همراه نادر ابراهیمی و بسیاری نویسندگان دیگر گروه طرفه را با هدف دفاع از هنر موج نو تأسیس کرد و از سال 1349 مشغول به کار در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شد.

آشنایی عمیقش با ادبیات کهن ایران و اشعار نیمایی باعث شد تا حرکتی کاملاً متفاوت را در شعر معاصر فارسی آغاز کند و بدین ترتیب بنیانگذار سبک موج نو در دهۀ 1340 شد. احمدرضا احمدی  در سال 1388 نامزد دریافت جایزۀ هانس کریستین آندرسن شد. احمدرضا احمدی اشعار زیادی برای کودکان سرود و همچنین چندین اثر در زمینۀ ادبیات کودک و نوجوان دارد. از آثارش در زمینۀ ادبیات کودکان و نوجوان می‌توان به «ناگهان چراغ‌ها روشن شدند»، «عروس و داماد در زیر باران»، «کبوتر سفید کنار آینه»، «بهار بود» و «پسرک تنها روی برف» اشاره کرد.

شکوه قاسم نیا

شکوه قاسم‌نیا شاعر و نویسندهٔ ایرانی در 1334 به دنیا آمد. قاسم‌نیا یکی از مطرح‌ترین و مشهورترین شاعران و نویسندگان حوزهٔ ادبیات کودکان و نوجوان است که تاکنون بیش از 400 شعر و ترانه و داستان برای کودکان نوشته است. قاسم‌نیا نویسندگی را از کتاب‌های کودکان در سال 1359 در مجلهٔ «کیهان بچه‌ها» آغاز کرد و تاکنون بیش از 150 عنوان کتاب از این نویسنده منتشر شده است. اولین رمان او با عنوان «کاش یکی قصه‌ای را می‌گفت» در سال 1396 منتشر شد و دو جایزه در بخش کودکان دریافت کرد.

یکی از معروف‌ترین ترانه‌هایش، «کلبهٔ عمو پورنگ» است.
او برای داستان‌های بلند «هلی فسقلی در سرزمین غول‌ها» و کتاب شعر «کلاغه به خنده افتاد» در یازدهمین جشنوارهٔ کتاب کودک و نوجوان «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» دو دیپلم افتخار گرفت و برندهٔ جایزهٔ کتاب سال کودک و نوجوان شد. 

افسانه شعبان‌نژاد

افسانه‌ شعبان‌نژاد شاعر و نویسندهٔ داستان‌های کودک و نوجوان در 1342 به دنیا آمد. او مدرک کارشناسی ارشدش را در رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تربیت معلم گرفت و سپس به تحصیل در زمینهٔ ادبیات نمایشی پرداخت. تاکنون بیش از 400 عنوان از او در حوزهٔ شعر و ادبیات کودک و نوجوان منتشر شده است. کتاب «شیشه و آواز» او برندهٔ جایزهٔ کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد و همچنین در سال 2010 کاندیدای دریافت معتبرترین جایزهٔ ادبی جهان در بخش کودک و نوجوان، جایزهٔ آسترید لیندگرن شد. 

دیپلم افتخار جشنوارهٔ کتاب کودک و نوجوان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای نوشتن داستان‌های «بزرگراه»، «بهار گمشده»،‌ «باغ هزار دخترون»، «هدیهٔ خاله نگین»، «ترانه‌های نوازش»، «یک کاسه شبنم»، «یک آسمان سلام» و «پرنده گفت شاعرم» به این نویسنده اهدا شده است.

تاریخچۀ ادبیات کودک در ایران و جهان

درست مثل سایر اشکال ادبیات، ادبیات کودکان نیز از داستان‌هایی شکل گرفت که به صورت شفاهی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شد. در امپراتوری چین، داستان‌گویی در دوران سلسلۀ سونگ بین سال‌های 960 تا 1279 پس از میلاد به اوج خود رسید و هنوز هم برخی از داستان‌های آن دوره برای آموزش به دانش‌آموزان به کار می‌روند. در ادبیات یونان و روم چنین معادلی وجود ندارد اما داستان‌های هومر و برخی دیگر از داستان‌های آن دوران قطعاً برای کودکان جذاب بودند.

با تبدیل شدن اروپا به مرکز فرهنگی جهان، متون آموزنده‌ای به زبان لاتین و با هدف آموزش به کودکان نوشته شدند. طی قرون وسطی، داستان‌های بسیار کمی تنها با هدف سرگرم کردن کودکان نوشته می‌شد. کتاب‌های پوست آهو که نوآموزان روی آن الفبا و حساب تمرین می‌کردند تا سال 1400 ظاهر نشدند. تقریباً یک قرن بعد، کتاب‌های الفبا در روسیه، ایتالیا، دانمارک و دیگر کشورهای اروپایی ظاهر شدند.

کتاب‌های جیبی که اغلب به جای دوختن روی هم تا می‌شدند، اولین کتاب‌های مصور کودکان بودند. این کتاب‌ها اغلب تصنیف‌های محبوب، داستان‌های عامیانه یا قطعات مذهبی بودند و تصاویر ساده میان صفحات گنجانده می‌شد. از قرن هفدهم میلادی کودکان به عنوان نسلی جداگانه با نیازها و محدودیت‌هایشان به چشم آمدند بنابراین ناشران در سراسر اروپا شروع به چاپ کتاب‌هایی کردند که مخصوص کودکان بود. این متون اغلب آموزشی بودند، با این وجود چندین مجموعه داستان نیز در این دوران به چاپ رسید که بسیار موفق عمل کردند.

ادبیات کودکان در طول قرن‌های هجدهم و نوزدهم رواج یافت و بسیار رونق گرفت. در سال 1744 جان نیوبری کتاب جیبی  A Little Pretty را منتشر کرد. این کتاب، اولین کتاب کودکان بود که تنها به هدف سرگرمی و لذت خواندن منتشر شده بود. با اقتصادی‌تر شدن تولید کاغذ و چاپ، صنعت کتاب کودک در دهه 1800 رونق گرفت. در دهۀ 1920 کتاب‌ها به صورت رنگی و انبوه تولید شدند و سواد به اندازه‌ای گسترده شد که کتاب‌های مصور کودکان را به یک صنعت واقعی تبدیل کرد. «میلیون‌ها گربه» اثر واندا گاگ یکی از موفق‌ترین کتاب‌های این دوره بود که بیش از یک میلیون نسخه از آن به فروش رفت.

بین سال‌های 1812 تا 1814 برادران گریم، مجموعه‌ قصه‌های عامیانۀ آلمانی را با زبانی کودکانه برای کودکان منتشر کردند که این مجموعه را قدیمی‌ترین آثار در حوزۀ ادبیات کودک می‌دانند. هانس کریستین آندرسن یکی از نویسندگان معروف 1800 است که پدر ادبیات کودک جهان شد چون توانست با نگاهی خاص و متفاوت، دنیای ادبیات کودکان را دگرگون کند. او داستان‌هایی مثل پری دریایی کوچولو، بندانگشتی و دخترک کبریت فروش را نوشت که تبدیل به داستان‌های به یادماندنی تمام کودکان جهان شد. پس از آندرسن، ادبیات کودکان به شدت متحول شد و پس از آندرسن، لوئیس کارول ادبیات کودکان را به شدت تحت تأثیر قرار داد.

پس از آن‌ها ژول ورن، نویسندۀ معروف فرانسوی با داستان‌های علمی- تخیلی‌اش مثل «سفر به مرکز زمین»، «بیست‌هزار فرسنگ زیر دریا»، «هشتاد روز دور دنیا»، «از زمین تا ماه» و «جزیرۀ اسرارآمیز» دنیای ادبیات کودکان را تحت تأثیر قرار داد. قرن بیستم، قرن کودکان است. در همین قرن بیستم ادبیات کودکان تغییرات بسیاری داشت و آثاری فاخر و ماندگار در همین قرن خلق شدند. 

ادبیات کودک در ایران با حکایت، مثل‌ها و مَتَل‌ها و پندنامه‌ها یا داستان‌های حیوانات رونق گرفت. سنگ بنای ادبیات کودکان در زمان مشروطه نهاده شد و طی سال‌ها به رشد و شکوفایی رسید. در سال‌های پیش از مشروطه و از دوران کهن تربیت کودکان بسیار اهمیت داشت اما کودکان نسخۀ کوچک‌شدۀ بزرگسالان در نظر گرفته می‌شدند و تنها از ادبیات شفاهی، لالایی یا ترانه و ادبیات بزرگسالان سیراب می‌شدند. به مرور زمان جامعۀ ایران نیز به فکر ادبیات کودک و نیازهای خاص کودکان افتاد؛ یعنی ادبیاتی که عواطف، احساسات، سن و سال و شخصیت کودکان را در نظر می‌گرفت و رسماً آثار ادبی مخصوص این قشر تولید می‌کرد. با نزدیک‌تر شدن به دوران معاصر این امر ملموس‌تر شد و از دهۀ 1360 انبوهی از آثار در زمینۀ ادبیات کودکان نوشته شدند.