ادبیات جهان: سال حکمرانی ادیبات روس

 

گولاگ: اولین مواجهۀ ۱۴۰۲ با ترجمۀ مستقیم از زبان روس

به همت احسان سنایی اردکانی و نشر مرکز بالاخره ترجمۀ کامل این متن در دسترس خواننده‌ها قرار گرفت. این مجموعهٔ سه‌ جلدی اثر الکساندر سولژنیتسین نویسندهٔ معروف روسی است که برای نوشتن این کتاب برندهٔ جایزهٔ نوبل ادبیات شد. سولژنیتسین که خودش به دلیل انتقاد از جوزف استالین رهبر وقت شوروی در نامه‌ای خصوصی، به هشت سال حبس در زندان‌های کار اجباری معروف به گولاگ و سپس تبعید محکوم شده بود، مجمع‌الجزایر گولاگ را بر اساس تجربهٔ خود به عنوان یک زندانی و همچنین گزارش‌ها، خاطرات و نامه‌های صدها زندانی دیگر نوشت. او توانست پس از سال‌ها این کتاب را مخفیانه در یک نشریهٔ زیرزمینی در اتحاد جماهیر شوروی به چاپ برساند. 

در جلد اول مجمع‌الجزایر گولاگ سولژنیتسین از ریشه‌های سیستم کمونیسمی شوروی و روش‌های مخوف بازجویی، انتقال زندانیان، فرهنگ و جو حاکم بر اردوگاه‌ها، قیام‌ها و شورش‌های زندانیان گولاگ می‌گوید. درجلد دوم مجمع‌الجزایر گولاگ این نویسنده بیشتر بر زندگی روزمرهٔ زندانیان در اردوگاه‌های کار اجباری تمرکز کرده و از شیوه‌های سازگاری زندانیان با محیط خشن اردوگاه و استراتژی‌هایی می‌‌گوید که برای زنده‌ ماندن به کار می‌بردند. جلد سوم مجمع‌الجزایر گولاگ نیز بیشتر به فضای آزادی و مبارزه در آن دوران تعلق دارد و سولژنیتسین از تغییرات و روحیات خودش می‌گوید و مبارزه با رژیم کمونیستی آغاز می‌شود.

مجمع‌الجزایر گولاگ را یکی از تأثیرگذارترین کتاب‌های قرن بیستم می‌دانند. 

 

دکتر ژیواگو: دعوت به مراسم ژیواگوخوانی

بالاخره طلسم ترجمه از روسی شکست. 
دکتر ژیواگو شاهکار ادبی بوریس پاسترناک نویسندهٔ روسی است که مستقیم از زبان روسی به فارسی ترجمه شد. پاسترناک نوشتن این رمان را در سال 1956 به پایان رساند ولی چون در رمان دکتر ژیواگو به تأثیرات انقلاب روسیه و عواقب آن بر خانواده‌ای بورژوا و ثروتمند پرداخته است، این رمان تبدیل به بیانیه‌ای مهم علیه حکومت‌های تمامیت‌خواه و ایدئولوژیک شد و به همین دلیل در آن سال‌ها اجازهٔ نشر در شوروی را نیافت. نسخهٔ خطی این کتاب به میلان قاچاق شد و درنهایت اولین‌بار در سال 1957 در ایتالیا منتشر شد و عاقبت در سال 1988 پس از انحلال شوروی، در روسیه به چاپ رسید.

دکتر ژیواگو داستان پزشکی به همین نام است و نویسنده در این کتاب داستان زندگی او و پیوند او با دو شخصیت این کتاب را روایت می‌کند. رمان دکتر ژیواگو شاهکار بوریس پاسترناک و یکی از مهم‌ترین بیانیه‌ها علیه حکومت‌های توتالیتر، تمامیت‌خواه و ایدئولوژیک است. ترجمۀ میترا نظریان توسط نشر ثالث و ترجمۀ پروانه فخام‌زاده توسط نشر نو چاپ شد. ترجمۀ آبتین گلکار سال آینده توسط نشر چشمه چاپ خواهد شد. 

تصویر دریان گری: ترجمۀ متن کامل تنها رمان اسکار وایلد

اسکار وایلد نویسنده، نمایشنامه‌نویس و شاعر ایرلندی، کتاب تصویر دریان‌گری را در سال 1890 در یک مجله منتشر کرد و ابتدا مورد تقبیح و انتقاد قرار گرفت. این کتاب داستان مردی خوشرو و جوان است که پس از شرکت در مهمانی‌های مختلف و شنیدن تعریف و تمجیدها و البته کشیده شدن پرتره‌اش، در دلش آرزو می‌کند که همیشه جوان بماند. زمانی که آرزویش برآورده می‌شود او خود را بین فضیلت و رذیلت سرگردان می‌بیند و هر چه جلوتر می‌رود متوجه می‌شود که در نهایت باید بهایی سنگین برای برآورده‌شدن چنین آرزویی بپردازد.

این کتاب به دلیل پرداختن به موضوعات سنگینی مانند اخلاق، رابطهٔ جنسی و اعتیاد چندان مورد توجهٔ جامعهٔ ادبی آن زمان قرار نگرفت اما داستان آن یک هشدار به سبک گوتیک است و نویسنده سعی دارد به خوانندگان نشان دهد چطور فساد و اعمال غیراخلاقی می‌تواند افراد را از درون متلاشی کند.

من آدم کشته‌ام

26 داستان کوتاه از 18 نویسندۀ روس با ترجمۀ آبتین گلکار.

برخی داستان‌های این مجموعه در اوایل قرن بیستم نوشته شده‌اند و برخی داستان‌های دیگر این کتاب مربوط به سال‌های اخیر است. از جمله نویسندگانی که اثر یا آثارشان در این مجموعه به چاپ رسیده می‌توان به آندری پلاتونوف، ایوان بونین، لودمیلا اولیتسکایا، میخاییل بولگاکوف، یوگنی زامیاتین و نینا بربروا اشاره کرد. در واقع تنوع نویسندگان این مجموعه سبب شده است خواننده با سیر تحول داستان‌نویسان روسی آشنا شود، اغلب داستان‌های من آدم کشته‌ام در زمره بهترین آثار نویسندگان‌شان هستند، داستان‌های کوتاه درخشانی که آینه تمام نمایی است از ادبیات روسیه و هر خواننده‌ای را غافلگیر می‌کند. با خواندن داستان‌های مختلف این کتاب، می‌توانید با ادبیات 120 سال اخیر روسیه آشنا شوید.

مغز اندرو: تنهایی پرهیاهو

هزارتوی ذهن مردی که ناخواسته فجایع بسیاری در زندگی‌اش به بار آورده است.

مغز اندرو نوزدهمین رمانِ ای.ال دکتروف رمان‌نویس مشهور آمریکایی است که در سال 2014 منتشر شد و البته آخرین رمانِ این نویسنده بود که پیش از مرگش منتشر شد. شخصیت اصلی این رمان مردی به نام اندرو است که ظاهراً هیچ‌کس را در زندگی‌اش ندارد و در جایی ناشناخته با شخصی صحبت می‌کند که احتمالا روانپزشک است. اندرو در این کتاب از طریق تفکراتش یا جست‌وجو و گه‌گاهی داستان‌های تکه‌تکه از زندگی و افکار خودش می‌گوید. نویسنده در این کتاب به مضامینی همچون حقیقت و حافظه، مغز و ذهن و شخصیت و سرنوشت پرداخته و سعی دارد به این سؤال پاسخ دهد که واقعاً چقدر از خودمان و دیگران می‌دانیم.

ادبیات ایران

 

کلیات سعدی اهوازی: دیدار پس از پانزده سال

غافلگیری آخر سال مخاطبان ادبیات داستانی معاصر ایران با مهدی ربی.

مهدی ربی داستان‌نویس معاصر ایرانی است که از سال 1383 به‌طور جدی کار بر روی حوزهٔ ادبیات داستانی را شروع کرد. او برای کناب «آن گوشه دنج سمت چپ» در سال 1386 برندهٔ جایزهٔ ادبی «روزی روزگاری» و برندهٔ جایزهٔ «منتقدین مطبوعات ایران» شد. کتاب کلیات سعدی اهوازی: یا با من به مغولستان بیا از این نویسنده در سال 1402 منتشر شد. این کتاب روایت‌ها، خاطرات و افکار ذهن نویسنده است که از دهان پسربچه‌ای از خطهٔ تفت‌زدهٔ جنوب روایت می‌شود. او بخش اعظمی از خاطرات بچه‌های دهه شصتی را به یادتان می‌آورد که زیر آفتاب سوزان و در سرما، تابستان‌ها و زمستان‌ها، در کوچه‌ها و خیابان‌های اغلب خاکی بازی می‌کردند و در همین خیابان‌ها بزرگ شدند.

صادق هدایت: مرگ در پاریس

کلیشه‌شکنی از روایت یکی از مهم‌ترین خودکشی‌های تاریخ معاصر ایران.

صادق هدایت نویسنده، مترجم و روشنفکر ایرانی بود که دو سال پیش از مشروطه در سال 1281 به دنیا آمد. او را همراه با محمدعلی جمال‌زاده و صادق چوبک «پدر داستان‌نویسی نوین ایران» می‌دانند. هدایت یکی از مهم‌ترین نویسنده‌های ایران است که اثرش «بوف کور» را ماندگارترین و درخشان‌ترین اثر ادبیات معاصر می‌دانند. او در غالب داستان‌هایش به موضوع مرگ می‌پرداخت و تمام داستان‌هایش دقیق، واقع‌بینانه و رئالیستی هستند.

در کتاب صادق هدایت: مرگ در پاریس به قلم ناصر پاکدامن که به تازگی از نشر مانِ کتاب منتشر شده است، می‌توانید راجع به واپسین احوال صادق هدایت بخوانید. پاکدامن با کمک تحقیق در نامه‌های صادق هدایت و روایت‌های معاشرانِ نویسندهٔ بوف کور از ملاقات‌هایشان با او در یکی دو سالِ آخر سعی کرده است نشان بدهد که چطور این نویسندهٔ ایرانی «عدم صرف» را به ماندن و نوشتن ترجیح داد و جانِ خود را گرفت.

فلسفه:

 

فریدریش نیچه: زندگی نامه‌ای فلسفی

بخت خوش نیچه در ۱۴۰۲ با یک نویسندۀ خوب، مترجم خوب و صدالبته ناشر خوب.

کتاب فریدریش نیچه: زندگی‌نامه‌ای فلسفی، کتابی کامل، جامع و شیرین دربارۀ زندگی و آثار نیچه است. نویسندهٔ این کتاب جولیان یانگ فیلسوف مشهور آمریکایی است که در این کتاب شما را با سیر تکاملی اندیشه و زندگی فریدریش نیچه فیلسوف و نظریه‌پرداز معروف آلمانی آشنا می‌کند. این نویسنده همچنین در این کتاب به مناقشه‌های دامنه‌دار و جذاب سو تعابیر حزب ناسیونال سوسیالیسم آلمان از نوشته‌های نیچه پرداخته و از رابطۀ عجیب و پیچیدۀ نیچه با متفکران و مشاهیر معاصرش مانند ریچارد واگنر آهنگساز و شوپنهاور فیلسوف می‌گوید.

زندگی‌نامه‌ی هانا آرنت: تصویری واقعی و چندبعدی از زندگی هانا آرنت

هانا آرنت یکی از مشهورترین متفکران سیاسی قرن بیستم بود که پس از جنگ جهانی دوم تبدیل به یکی از برجسته‌ترین و بحث‌برانگیزترین متفکران و روشنفکران زمان خود شد و آثار تأثیرگذارش نیز در همان دوران منتشر شدند. سامانتا رز هیل که هم‌اکنون معاون «مرکز علوم انسانی هانا آرنت» در کالج‌بارد است، در کتاب زندگی‌نامه‌ی هانا آرنت، از جزئیات زندگی این متفکر می‌گوید و اسناد بایگانی، اشعار و مکاتبات هانا آرنت را در این کتاب گردهم آورده تا زندگی زنی را آشکار کند که اشتیاقش به زندگی ذهنی، نتیجهٔ عشقش به دنیا بود. کتاب زندگی‌نامه‌ی هانا آرنت اولین بار در سال 2021 در لندن و در مجموعهٔ «زندگی‌های انتقادی‌» منتشر شد.

تاریخ جهان:

روایت ساده و جذاب اما دقیق متخصصان تاریخ کشورهایی که در تاریخ جهان نقش مهمی دارند یا داشتند.

 

تاریخ فشرده‌ی آلمان

جیمز هاؤز رمان‌نویس و مورخ مشهور بریتانیایی است که کتاب‌هایش پرفروش‌ترین کتاب‌های تاریخی بوده‌اند. او در کتاب تاریخ فشرده‌ی آلمان، نشان می‌دهد که چه چیزهایی‌ آلمان رومی را از آلمان غیررومی جدا می‌کند و چگونه این ویژگی‌ها در طول تاریخ پس از باستان باعث تمایز مردم آلمان شده و تاریخ این کشور را تغییر داده است. او تاریخ آلمان را از زمان ژولیوس سزار آغاز می‌کند تا به آنگلا مرکل و روزگار امروز می‌رسد و از تفاوت‌های مهم مذهبی و منطقه‌ای کشور آلمان می‌گوید. 

تاریخ فشرده‌ی انگلستان

کتاب تاریخ فشرده‌ی انگلستان اثر تاریخی دیگری از جیمز هاؤز است و نویسنده در این کتاب تاریخ 2000 سالهٔ انگلستان را ردیابی کرده است. او از قرن‌ها کشمکش بین پادشاهان و پارمان‌ این کشور، جنگ استقلال آمریکا، ظهور و سقوط امپراتوری بریتانیا و دو جنگ جهانی و تأثیر آن بر این کشور و مردمانش می‌گوید.

تاریخ فشرده‌ی اتحاد شوروی

شیلا فیتس‌پاتریک مورخ استرالیایی است و کتاب تاریخ فشرده‌ی اتحاد شوروی او، یکی از بهترین کتاب‌های تحقیقاتی در زمینهٔ تاریخ این کشور است. نویسنده در این کتاب از تاریخ امپراتوری‌ای ناتمام گفته است که یکی از مقامات برجستهٔ جهان در شوروی آن را از دل خاکستر بیرون کشید. این کتاب چکیده‌ای پُرهیجان و معتبر از هفتاد و پنج سال حکومت کمونیستی و فروپاشی یک امپراتوری است.

تاریخ فشرده‌ی چین

تاریخ فشرده‌ی چین اثر لیندا جیوین سفری در تاریخ حماسی کشور چین است. نویسنده در این کتاب از نوآوری‌های نخستین دوران کشور چین می‌گوید تا به تاریخ و قدرت مدرن امروز این کشور می‌رسد. او در این کتاب توضیح می‌دهد که چطور این کشور از سرچشمه‌های قبیله‌ای به دوران امپراتوری افسانه‌ای رسید و در نهایت در چنگ حزب کمونیست امروزی گرفتار گشت.

تاریخ ایران:

 

ترورهای سیاسی در ایران

ترورهای سیاسی در تاریخ جدید ایران از چه زمانی شروع شد؟ جدیدترین کتاب سهراب یزدانی.

سهراب یزدانی در این کتاب تاریخیِ جذاب به مطالعهٔ ترورهای سیاسی ایران در دورانی ده ساله می‌پردازد و از ترورهای روزگار مجلس اول و دوم مشروطه تا عملیات کمیتهٔ مجازات در خلال جنگ جهانی اول می‌گوید. همچنین در این کتاب توضیح مفصلی دربارهٔ قتل ناصرالدین‌شاه می‌خوانید که می‌توان آن را سرآغاز ترورهای سیاسی در تاریخ جدید دانست.

خاطرات کتابی: عیش مدام با مانگل

سال ۱۴۰۲ سال حضور پررنگ مانگل و خاطره‌بازی با کتاب و خواندن و آنچه خاطرات کتابی می‌خوانندش بود. 

برچیدن کتابخانه‌ام

برچیدن کتابخانه‌ام (یک مرثیه و ده گریز) اثری از آلبرتو مانگل نویسنده و منتقد ادبی برجستهٔ آرژانتینی است. او که مجبور شد به دلیل مهاجرت و تغییرمکان کتابخانهٔ عظیم‌اش را جمع کند، در این کتاب از ماجرای جمع کردن کتابخانه و جابه‌جایی 35 هزار جلد کتاب می‌گوید که او را به تأمل به کتاب‌ها و کتابخانه‌ وا داشت. برچیدن کتابخانه‌ام، پُر است از خرده‌روایت و نقب زدن به کتاب‌ها، به ادبیات، به تاریخ، به الهیات، فلسفه، زبان، حافظه و کلمه. چنین موضوعاتی کتاب را برای آن‌ها که دل در گروی ادبیات و کتاب دارند خواندنی می‌کند. 

تاریخ کتابخوانی

آلبرتو مانگل یکی از نویسندگان و منتقدان ادبی برجستهٔ روزگار ما است و به دلیل عشق و ارادت خود به کتاب و کتاب‌خوانی به شهرت رسید. او در کتاب تاریخ کتابخوانی تلاش کرده است تا تاریخ اعجاب‌انگیز خواندن را بررسی کند و از پیشرفت بشر در خواندن کتاب می‌گوید. کتاب تاریخ کتابخوانی از الواح گِلی آغاز می‌شود که اجدادمان کتاب‌ها و نوشته‌هایشان را بر روی آن حک می‌کردند تا به کتاب‌های امروزی می‌رسد.

زندگی‌نامه و خاطرات: فرندز (دوستان و عاشقان) 

مرگ ناگهانی متیو پری و اقبال گستردۀ مخاطبان سریال فرندز به ترجمۀ زندگی‌نامۀ او.

فرندز یکی از سریال‌های کمدی محبوب و پرطرفدار است که در سال 1994 از شبکهٔ اِن‌بی‌سی پخش شد. تا این‌که در سال 2023 متیو پری، که در این سریال نقش شخصیت «چندلر بینگ» را برعهده داشت ناگهان درگذشت. اما متیو پری پیش از مرگ ناگهانی‌اش در سال 2022 کتابی منتشر کرده بود؛ کتابی شجاعانه و متفاوت و در آن از خاطراتش در پشت صحنهٔ سریال فرندز گفت و پرده از تکان‌دهنده‌ترین و شوکه‌کننده‌ترین لحظات زندگی‌اش و مبارزه با اعتیاد برداشت.