پس از پیشرفت تکنولوژی، فناوری‌های متفاوتی وارد دنیای امروز شدند، یکی از این فناوری‌های پرطرفدار پادکست است. پادکست‌ها برندۀ بازی تولید و مصرف محتوا شدند. شما می‌توانید به راحتی از طریق اپلیکیشن‌ها یا وب‌سایت‌های مختلف به پادکست‌ها گوش بدهید. 

اگر در مورد تاریخچۀ تولید پادکست در جهان و دلیل موفقیت و جذابیت آن‌ها کنجکاو هستید و می‌خواهید با بعضی از بهترین پادکست‌های فارسی و خارجی آشنا بشوید، ما را در ادامۀ مقاله همراهی کنید.

آشنایی با مفهوم پادکست و ویژگی‌‌های آن 

پادکست یک محتوای رسانه‌ای سرگرم‌کننده یا آموزشی است که از مجموعه‌ای فایل صوتی یا تصویری دیجیتال ساخته شده است. تک‌تک فایل‌های صوتی یک پادکست، به عنوان قسمت‌ها یا اپیزودهای پادکست شناخته می‌شوند. به افرادی که پادکست‌ها را ضبط یا تولید می‌کنند پادکستر یا پادکست‌ساز می‌گویند که داستان‌ها و مصاحبه‌هایشان را در فایل صوتی به اشتراک می‌گذارند. شنوندگان می‌توانند به صورت آفلاین یا آنلاین به پادکست‌ها گوش بدهند و شنوندۀ پادکست باشند.

ایدۀ پادکست بسیار شبیه به برنامه‌های رادیویی است با این تفاوت که بر خلاف ایستگاه‌های رادیویی و شبکه‌های تلویزیونی، پادکست‌ها قوانین و مقررات خاصی نداشته و نیاز به تاییدیه نیز ندارند. برای تهیه و پخش پادکست نیاز به مجوز تولید برنامه ندارید ولی همچنان قانون کپی‌رایت در این زمینه فعال است. در پادکست آزادی عمل بیشتری نسبت به برنامه‌های رادیویی وجود دارد. پادکست‌ها در پلتفرم‌های مخصوص خودشان منتشر می‌شوند. پلتفرم بستری برای انتشار محتوا و رساندنش به دست مخاطبین در سرتاسر جهان است. کَست‌باکس، اسپاتیفای، ساوند‌کلود، و شنوتو برخی از پلتفرم‌های انتشار پادکست هستند. برای دسترسی کامل به بخشی از پادکست‌ها باید هزینۀ اشتراک بپردازید. با توجه به محبوبیت روزافزون پادکست‌ها، تولید پادکست جزو کسب‌وکارهای پولساز و مدرن محسوب می‌شود. طبق گزارش گوگل در سال 2004، مردم تنها طی سه هفته لغت «پادکست» را بیش از صد هزار بار در موتور جستجوی گوگل جست‌وجو کردند.

پادکست‌ها پس از ضبط در یک سرویس میزبان یا پلتفرم آپلود می‌شوند. شما هر زمان که مایل بودید می‌توانید برنامه را دانلود کرده و در گوشی‌ هوشمند یا رایانۀ خود گوش ‌دهید. پادکست‌ ممکن است فقط یک راوی داشته باشد یا اینکه به‌صورت گفت‌وگو یا میزگردی میان چند نفر ضبط شود. هر قسمت پادکست معمولاً حدود 30 تا 60 دقیقه است و به صورت هفتگی منتشر می‌شود.

هدف پادکست، سرگرم‌کردن و آموزش‌دادن به مخاطبان است. از این رو محتوای پادکست با این هدف هماهنگ است تا مخاطب به پادکست علاقه‌مند شود و آن را دنبال کند. هدف از تولید پادکست اغلب موارد زیر است:

• روایت داستان یا معرفی کتاب
• ارائۀ خلاصه‌ای دقیق از رویدادهای جاری جهان
• مصاحبه با شخصیت‌های معروف
• آموزش یک موضوع یا صنعت جدید
• سرگرم‌کردن مخاطب با برنامه‌‌های طنز و …

 

تاریخچۀ تولید پادکست در جهان

نخستین پادکست‌ها در قالب آدیوبلاگینگ یا وبلاگ‌نویسی صوتی در دهۀ 1980 منتشر می‌شدند. اولین بار برنامه‌نویس دیو واینر در سال 2000 مفهوم پادکست را مطرح کرد. پادکست به‌شدت تحت تأثیر اینترنت و فناوری قرار گرفت و در دوران رشد وبلاگ ایدۀ ساخت آن مطرح شد. ایده این بود که مردم بتوانند فایل‌های صوتی و تصویری را به فیدهای RSS متصل کنند. وینر همچنین برنامه‌نویس فرمت RSS بود و پادکست‌ها در RSS نسخۀ 0.92 گنجانده شده بودند. اما شاید بتوان گفت اولین پادکستر تاریخ «آدام کِری» بود که قبل از ورود به حوزۀ تولید پادکست، مجری شبکۀ MTV بود. 

به تقلید از فیلم معروف پدرخوانده (Godfather) به آدام کِری Podfather می‌گفتند. مخاطبین ابتدا برای دانلود پادکست‌ها به یک برنامه به نام «پادکچر» نیاز داشتند اما اپل این فرآیند را بسیار ساده‌تر کرد. مدتی بعد، شرکت اپل پادکست‌ها را به آیتونز (پخش‌کنندۀ چندرسانه‌ای و نرم‌افزار مدیریت تلفن‌های هوشمند اپل) اضافه کرد. افزودن بخش نظرات در آیتونز باعث شد مخاطبین در  دنیای پادکست‌ها نقش پررنگ‌تری ایفا کنند و همین بر محبوبیت پادکست‌ها افزود. آیتونز برای سال‌های متمادی تبدیل به خانۀ واقعی پادکست‌ها شد.

با این‌که امروزه برای گوش‌دادن به پادکست نیازی به آی‌پاد ندارید اما تاریخچۀ پادکست و معنای کلمۀ آن به همین عبارت برمی‌گردد. کلمۀ پادکست ترکیبی از کلمات iPad و broadcast است. آی‌پاد دستگاه پخش صوتی دیجیتال است که شرکت اپل آن را در سال 2001 به بازار عرضه کرد. مردم به لطف آی‌پاد توانستند هر زمان که می‌خواهند پادکست‌ها را از طریق آیتونز گوش بدهند. البته در ابتدا پادکست را به اسم‌های دیگری هم می‌خواندند مثلا آی‌پادِر که مستقیماً به آیپادهای شرکت اپل اشاره داشت.

ابتدا آمریکا و پس از آن اروپا مشتریان اصلی پادکست بودند. پیش از این در وبلاگ‌ها هر کسی هر چیزی دوست داشت می‌نوشت و حالا نوبت پادکست بود و هر کسی هر چیزی دوست داشت در آن می‌گفت یا می‌خواند. پادکست‌ها با موضوعات مختلفی مثل موسیقی، فوتبال، بسکتبال و اقتصاد تولید می‌شد و حتی در مورد تئوری‌های توطئه نیز صحبت می‌کردند. امروزه بیش از 115000 کانال پادکست فقط به زبان انگلیسی و صدها پادکست به زبان فارسی پیدا می‌شود و ده‌ها وب‌سایت بدون هیچ هزینه یا با هزینۀ خیلی کمی پادکست‌ها را منتشر می‌کنند.

تاریخچۀ پادکست فارسی

پادکست که به عنوان «بلاگ صوتی» نیز شناخته می‌شود در ایران به سرعت کشورهای خارجی رشد نداشت. شاید علتش این بود که دستگاه‌های هوشمندی مثل آی‌پاد و گوشی‌های هوشمند بسیار دیرتر وارد بازار ایران شدند و دومین علت زیرساخت‌های ضیعف اینترنت و کم بودن پهنای باند و سرعت اینترنت بود. 

نمی‌توان در مورد پادکست فارسی به تاریخ خاصی اشاره کرد اما بسیاری معتقدند پادکست در ایران از دهۀ 1390 شروع به کار کرد. اولین پادکست به زبان فارسی «رادیو گیگ» نام داشت که قسمت اولش در سال 1390 با صدای جادی میرمیرانی منتشر شد و در دل مخاطبین جا باز کرد. رفته‌رفته بسیاری با پادکست آشنا شدند و در سال 1392 پادکست چهرازی بسیار پرطرفدار شد. بین سال‌های 1394 تا 1395 موج دیگری از پادکست در ایران پا گرفت و مخاطبان جدی پیدا کرد. علی بندری کار خود را با پادکست چنل بی شروع کرد. شاهین‌ جوادی‌نژاد و رضا حریریان نیز در همین دوره پادکست استرینگ‌کست را به راه انداختند. هنوز هم این دو پادکست از معروف‌ترین پادکست‌های فارسی به شمار می‌روند. 

معرفی بهترین پادکست‌های فارسی

طبق آمار، ایرانیان به قسمت‌های مختلف یک پادکست به طور کامل گوش می‌دهند و پادکست در ایران طرفداران بسیاری دارد. بیشتر پادکست‌های شنیده شده در ایران مربوط به حوزه‌های کسب‌وکار، سلامت و سبک زندگی بوده است اما پادکست‌های زیادی نیز با موضوعات اقتصاد، موسیقی، قصه‌سرایی، تاریخ، روان‌شناسی و فلسفه در ایران تولید می‌شوند و مخاطب بسیار دارند.

 

1. پادکست رادیو چهرازی

رادیو چهرازی یکی از پادکست‌های معروف ایرانی است که اولین قسمت آن در اسفند سال 1391 ضبط شد و تنها 21 قسمت داشت (از قسمت صفر تا بیستم). این پادکست در دی ماه سال بعد با پخش اپیزود بیستم و با گفتن این که «کیفیت‌هایی هست که من ندارم و دلم می‌خواست می‌داشتم اما راهش انگار پیدا نمی‌شود.» از مخاطبانش خداحافظی کرد. اما در مهرماه سال 98 با قسمت بیست‌و‌یکم بازگشت و خیلی‌ها را خوشحال کرد. این پادکست تا نوروز سال 99 به اپیزود 25 رسید، اما دوباره دست از کار کشید.

نام و ایدۀ این پادکست از آسایشگاه چهرازی (دارالمجانین تهران قدیم) گرفته شده است، با این ایده که گویی عده‌ای از دیوانگان این آسایشگاه پادکست ضبط می‌کنند و صحبت‌هایشان مملو از ارجاعات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی روز است.

داستان پادکست رادیو چهرازی زندگی چند نفر به نام‌های علی، حبیب و جمشید و دختری به نام دلبر است که تمام بیماران آسایشگاه عاشقش هستند. این پادکست‌ با این شخصیت‌ها و موضوعات احساسی و اجتماعی پیش می‌رود و حتی با گذشت سال‌ها قسمت‌های مختلف این پادکست بسیار پرطرفدار و شنیدنی است. هیچ نام و نشانی از گویندگان این پادکست در دست نیست و کسی نمی‌داند چهرازی‌ها چه کسانی بودند، گرچه طی سال‌ها خیلی‌ها خودشان را به عنوان اعضای این گروه جا زدند، اما چهرازی‌های واقعی زیر بار افشای هویت خود نرفتند و گفتند: «هیچ چیزی در بارۀ ما و من مهم نیست! به صداهایی که هست گوش کن و همواره به یاد داشته باش: صدا، صدا، صدا، تنها صداست که می‌ماند.»

2. پادکست چنل‌بی

یکی دیگر از پادکست‌های معروف فارسی پادکست چنل‌بی است که اولین اپیزود آن در تابستان سال 1394 منتشر شد و  روز‌به‌‌روز مخاطبان بیشتری پیدا کرد. چنل‌بی برخلاف چهرازی اعضایش را به‌خوبی معرفی کرده است.
سازندۀ این پادکست علی بندری است، متولد سال 1360 در تهران که اصالتاً شمالی است و حالا چند سالی است که در اسلو، نروژ زندگی می‌کند. علی بندری در پادکست چنل‌بی ماجراهایی را که در رسانۀ معتبر انگلیسی‌زبان می‌گذرد به فارسی روایت می‌کند. او به نوعی روزنامه‌نگاری را با گزار‌ش‌نویسی و داستان‌گویی ترکیب کرده و ماجراها را با لحنی ساده روایت می‌کند.

علی بندری با گوش‌‌دادن به پادکست‌های انگلیسی به فکر تولید پادکست فارسی افتاد و نام پادکست خود را در ابتدا «کانال بی» گذاشت که حرف B از نام بندری می‌آید. بندری به‌غیر از اجرا و راه‌اندازی پادکست، الهام‌بخش بسیاری از پادکست‌های دیگر نیز بوده است. طی سال‌ها چندین نفر دیگر هم به تیم چنل‌بی اضافه شدند و از سال  1397 پادکست خلاصۀ کتاب بی‌پلاس به عنوان پادکست دوم شبکۀ چنل‌بی آغاز به کار کرد که موضوع آن بررسی و ارائۀ خلاصه‌ای از کتاب‌های غیرداستانی است.

 

3. پادکست فارسی اپیتومی بوکس

شاید دلتان می‌خواسته کتاب خاصی را بخوانید اما هیچ ایده‌ای از محتوا و نویسندۀ کتاب نداشته‌اید و پشیمان شده‌اید. پادکست فارسی اپیتومی بوکس این مشکل شما را حل کرده است. محمدرضا عشوری پادکستی به راه انداخته است تا دربارۀ کتاب‌ها بشنوید. پادکستر در این پادکست داستان کتاب‌ها را به صورت خلاصه برای شنونده بیان می‌کند تا اگر دوست داشت آن کتاب را به‎صورت کامل بخواند یا به فایل صوتی آن گوش دهد. موضوع کتاب‌ها گسترده است. محمدرضا عشوری در این پادکست از زندگی و آثار آلبر کامو گرفته تا تاریخ کودتای ایران را به طور خلاصه روایت می‌کند.

 

4. پادکست فارسی هزارتو

پادکست فارسی هزارتو داستان‌ها را با صدای نویسنده یا مترجم به همراه گفت‌وگویی کوتاه با آن‌ها منتشر می‌کند. این پادکست اولین بار در سال 1394 پخش شد. پادکست هزارتو با الهام از پادکست داستان مجلۀ نیویورکر ساخته شده است. فصل اول این پادکست بیست و پنج قسمت داشت که در هر قسمت مترجم یا نویسنده‌ای مهمان پادکستر بود. در هر قسمت این پادکست مهمان دربارۀ حوزۀ تخصصی‌اش مثل بازی ویدیویی، معماری، زبان‌شناسی و غیره صحبت می‌کند.

5. پادکست فارسی جعبه

این پادکست متعلق به منصور ضابطیان، روزنامه‌نگار و نویسندۀ جهانگرد و صاحب آثاری چون کتاب مارک و پلو و کتاب استامبولی است. اولین قسمت این پادکست در تابستان سال 98 منتشر شد. ضابطیان که مجری رادیو و تلویزیون نیز بوده است در پادکست جعبه از تاریخ و فرهنگ، موسیقی،‌ زبان و ادبیات می‌گوید. مثلاً در قسمتی به نام «گل سرخ» در مورد شناسایی راز گل سرخ، تاریخچۀ گل سرخ در ایران، شعری از هوشنگ ابتهاج دربارۀ گل سرخ، گلستان سعدی، گل سرخ شازده کوچولو و ردپای گل در اشعار سهراب و فروغ صحبت کرده است.

 

6. پادکست کتاب باز

کتاب‌باز برنامه‌ای بود که از سال 1395 به مدت 4 سال از شبکۀ تلویزیونی نسیم پحش می‌شد. مجری فصل اول این برنامه امیرحسین صدیق بود و فصل دوم به بعد با اجرای سروش صحت روی آنتن رفت. در هر قسمت از این برنامه کتاب‌هایی توسط مهمانان برنامه به مخاطبان برنامه معرفی می‌شد و مجتبی شکوری هم به عنوان کارشناس کتاب در این برنامه حضور داشت. این برنامه به شکل صوتی هم در دسترس علاقه‌مندان است.

 

7. پادکست رادیو راه

مجتبی شکوری با تکیه بر تجربۀ بسیار موفق برنامۀ کتاب‌باز خودش هم یک پادکست به اسم رادیو راه تأسیس کرد که از سال 1400 در سه فصل منتشر شده است. او در این پادکست در مورد مفاهیم مهم زندگی انسان صحبت می‌کند و این پادکست برای افرادی که به موضوعات فلسفی، روان‌شناسی و هستی‌شناسی علاقه‌مند هستند جالب توجه خواهد بود.

 

8. پادکست رواق

پادکست رواق ترکیبی از موضوعات فلسفی و روان‌شناسی است و ویژگی‌اش این است که مخاطب را درگیر اصطلاحات پیچیده نمی‌کند و مخاطب با هر میزان فهمی از این موضوعات می‌تواند شنوندۀ پادکست رواق باشد.

 

چرا پادکست‌ها مورد توجه کتابخوانان قرار گرفتند؟

کتاب‌خواندن یکی از بزرگ‌ترین و بهترین سرگرمی‌های افراد مختلف در سرتاسر دنیاست. با کمرنگ‌تر شدن کتابخانه‌ها و ظهور تکنولوژی، فناوری وارد دنیای کتابخوان‌ها هم شد و یکی از این فناوری‌ها پادکست بود که توجۀ بسیاری از کتابخوان‌ها را به خود جلب کرد. 

در دنیای امروزی مشغلۀ مردم بسیار زیاد است، آن‌ها هر روز سرکار می‌روند و زمان زیادی را در ترافیک یا وسایل حمل‌ونقل عمومی می‌گذرانند، شاید این یکی از دلایلی باشد که کتابخوان‌ها به شدت به پادکست‌های مختلف و پادکست‌های کتابخوانی علاقه پیدا کردند چون می‌توانستد در وقت‌ بیکاری یا زمان‌های مُرده به کتاب‌ها گوش بدهند و چیزی به معلوماتشان بیفزایند.

چطور یک پادکست خوب بسازیم؟

تاسیس یک کانال پادکست می‌تواند سرگرم‌کننده و جذاب باشد. توسعه، ضبط، ویرایش و پخش یک پادکست با کیفیت زمان می‌برد اما با مراحل زیر می‌توانید پادکست خود را به سادگی بسازید.

1. موضوع خود را مشخص کنید. موضوع پادکست باید متناسب با علایق و مهارت‌های شما باشد. اهداف‌تان را برای ساخت پادکست بنویسید. پادکست‌ها با اهداف مختلفی مثل آگاهی، تعامل با مخاطب و به اشتراک‌گذاشتن اطلاعات در مورد موضوعی مهم تولید می‌شوند.

2. به بهترین پادکست‌هایی که حول موضوع انتخابی شما است گوش بدهید. نظرات را بخوانید و میانگین طول قسمت‌ها را بسنجید و دربارۀ نوع محتوایی که ممکن است مخاطبان مختلف را جذب کند اطلاعات بیشتری کسب کنید.

3. پادکست‌های مختلفی وجود دارد. برخی پادکست‌ها برنامه‌های گفت‌وگو و مصاحبه است، برخی دیگر مونولوگ، داستان یا روایت‌های غیرمستقیم دارد. تصمیم بگیرید که به چه موضوعی علاقه دارید و فصل اول پادکست را در چند اپیزود و چند دقیقه تولید می‌کنید.

4. زمانی که موضوع پادکست را مشخص کردید باید تیتر اپیزودهای پادکست را انتخاب کنید. بهتر است این تیترها ساده و مستقیم باشد تا شنوندگان جدید بتوانند پادکست شما را به راحتی با یک جستجوی ساده پیدا کنند.

5. یک طرح کلی برای پادکست بنویسید. حتی اگر می‌خواهید یک مصاحبۀ آزاد داشته باشید نکات اساسی گفت‌وگو را بنویسید تا مصاحبه از مسیر اصلی خارج نشود. یک مقدمه بنویسید که در آن به شنوندگان خود خوشامد بگویید.

6. وسایل مورد نیاز را تهیه کنید. برای ضبط پادکست نیاز به میکروفون، فیلتر محافظ نویز میکروفون (پاپ فیلتر) و هدفون دارید. همچنین برای تولید محتوای صوتی خود به نرم‌افزار ضبط و ویرایش صدا نیز نیاز دارید. 

7. پادکست را ضبط و ویرایش کنید و فایل پادکست را در پلتفرم مورد نظرتان بارگزاری کنید. بد نیست که در رسانه‌های اجتماعی پستی در رابطه با پادکست خود منتشر کنید تا شنوندگان راحت‌تر پادکست شما را پیدا کنند و سعی کنید قسمت‌های جدید پادکست را به طور مرتب منتشر کنید تا تعداد شنوندگان خود را افزایش دهید.

8. راستی پیش از همۀ این‌ها یادتان نرود که نامی به‌ یاد ماندنی برای پادکست خود انتخاب کنید. می‌توانید از عناصری که معرف شما باشند در نام پادکست خود استفاده کنید.

چرا باید به پادکست گوش بدهیم؟

طبق تحقیقات، اعضای یک خانواده به طور متوسط 8 ساعت در روز تلویزیون تماشا می‌کنند. با این‌که مخاطبین پادکست نسبت به رسانه‌های دیگر مثل تلویزیون هنوز بسیار کمتر است اما هر ساله بر تعداد شنوندگان پادکست افزوده می‌شود.

 

مزایای پادکست برای شنونده چیست؟

• پادکست‌ها مفرح و سرگرم‌کننده هستند
• یک ابزار آموزشی مفید هستند
• در هر زمان در دسترس هستند و پیدا کردن‌شان بسیار آسان است
• طیف گسترده‌ای از موضوعات را پوشش می‌دهند
• می‌توانند وقت مردۀ شما را به بهترین و مفیدترین شکل زنده کنند

بزرگ‌ترین مزیت پادکست این است که می‌توانید در حال پیاده‌روی، در ترافیک و حین انجام کارهای روزمره به آن گوش بدهید، مثلاً در حالی‌که لباس‌ها را تا می‌کنید، غذا می‌پزید، ظرف‌ها را می‌شویید یا ماشین را تعمیر می‌کنید. 

تماشای تلویزیون به مدت طولانی و خیره‌شدن به صفحۀ مانیتور به چشم شما فشار وارد می‌کند. اما شنیدن پادکست‌ها فشاری به چشم شما وارد نمی‌کند. فقط باید مواظب باشید که موقع استفاده از هدفون صدا را خیلی بلند نکنید.

مطالعات همچنین نشان داده‌ است که مغز هنگام گوش دادن به پادکست نسبت به تماشای تلویزیون فعال‌تر است به این دلیل که شنوندگان پادکست از تخیل خود استفاده می‌کنند، اما در هنگام تماشای تلویزیون انگار مغزتان به‌خواب می‌رود. 

 

حقایق جالبی در مورد پادکست که شاید نمی‌دانید

• در سال 2013 شنوندگان پادکست از 1 میلیارد نفر فراتر رفتند. می‌توان گفت طرفداران پادکست به‌تنهایی یک قاره را تشکیل می‌دهند. اگر شما هم شنوندۀ پادکست هستید، به این قاره خوش‌ آمدید.
• پادکست‌ها در بین مردان و زنان محبوبیت برابری دارند و سن بیشتر شنوندگان آن بین 18 تا 54 است.
• شما یا شنوندۀ پادکست هستید یا نیستید، حد وسطی وجود ندارد. 88% از شنودگان پادکست تمام اپیزودها را دنبال می‌کنند.
• شمار پادکست‌های تولید شده در جهان از سال 2012 تا 2014 دوبرابر شد و این روند با نرخ مشابهی ادامه دارد.
• بیشتر شنوندگان پادکست سوئدی هستند.