ایران باستان، که از لحاظ تاریخی با نام پرشیا نیز شناخته می‌شود، برای بیش از دوازده قرن با سه سلسلهٔ خود ـ هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان ـ بر غرب آسیا مسلط بود؛ امپراتوری‌هایی با ابعاد و پیچیدگی‌هایی بی‌سابقه که این مناطق را تحت کنترل داشتند. بنابراین مطالعهٔ تاریخ ایران به دلیل تأثیر عمیق آن بر فرهنگ و تمدن جهان و آسیا یک ضرورت است. ایران به عنوان مهد تمدن‌های باستانی، سهم بسزایی در تاریخ هنر، علم، ادبیات و فلسفه داشته است. از عظمت امپراتوری هخامنشی و حکومت نوآورانهٔ کوروش کبیر گرفته تا سنت‌های غنی شعری مولانا و حافظ؛ تاریخ ایران تابلویی جذاب از دستاوردهای انسانی و تبادل فرهنگی است. 

تاریخ ایران گواهی بر تاب‌آوری و سازگاری است؛ تاریخ مردمی که با وجود تهاجمات متعدد، تحولات سیاسی و تغییرات اجتماعی، هویت و میراث فرهنگی خود را حفظ کرده‌اند. مطالعهٔ تاریخ کشورمان می‌تواند پیچیدگی و غنای تجربیات بشری و اجدادمان را آشکار کند. 

بهترین کتاب‌ها دربارهٔ تاریخ ایران

برای دستیابی به درک جامعی از تاریخ ایران، کتاب‌های زیادی وجود دارد که روایت‌ها و تحلیل‌های مفصلی را ارائه می‌دهند. کاوش در این متون بینشی در مورد رویدادهای کلیدی، شخصیت‌های تأثبرگذار و وضعیت پیچیدهٔ تحولات اجتماعی و فرهنگی کشورمان در اختیارتان قرار می‌دهد و به شما کمک می‌کند تا عمق و چگونگی تأثیر بافت تاریخی کشور را بر مسائل معاصر و پویایی‌های منطقه‌ای درک کنید. با مطالعهٔ این کتاب‌ها می‌توانید از گذشته درس بگیرید، حال را درک کنید و به آینده‌ای آگاهانه‌تر و همدلانه‌تر برسید. در اصل کاوش در تاریخ ایران درک ما را از جهان غنی‌تر می‌کند. 

 

آشنایی با تاریخ ایران | عبدالحسین زرین‌کوب | نشر سخن

اثر ارزشمندِ آشنایی با تاریخ ایران اثر دکتر عبدالحسین زرین‌کوب، مورخ و ادیب برجسته‌ٔ ایرانی، یکی از منابع مهم تاریخی به شمار می‌آید. این کتاب در واقع شامل کنفرانس‌هایی است که در سال‌های ۱۳۵۴ و ۱۳۵۵ برگزار شده و در آن، تاریخ ایران از دوره‌ٔ قبل از اسلام تا پس از آن به‌طور جامع مورد بررسی قرار گرفته است. زرین‌کوب در این کتاب نه‌تنها به شرح سلسله‌ها و وقایع تاریخی پرداخته، بلکه به تحلیل عمیق تحولات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و هنری ایران نیز توجه داشته است. او با استفاده از زبانی شیوا و جذاب، پیچیدگی‌های تاریخ ایران را به‌گونه‌ای قابل فهم برای عموم به تصویر کشیده و دلایل بسیاری از رویدادهای تاریخی را بررسی کرده است. یکی از نکات برجستهٔ این کتاب، دیدگاه جامع و همه‌جانبه‌ٔ زرین‌کوب به تاریخ ایران است. سبک نگارش جذاب و تحلیل‌های عمیق، این کتاب را به یکی از محبوب‌ترین منابع مطالعه‌ٔ تاریخ ایران برای همگان تبدیل کرده است.

قبلهٔ عالم | عباس امانت | نشر کارنامه

کتاب قبله عالم اثر عباس امانت، نویسنده و محقق تاریخ معاصر است. این کتاب اولین بار در سال 1383 منتشر شد و اولین کتابی است که نویسنده در آن زندگینامه‌ای از ناصرالدین شاه و تحلیلی از نهاد سلطنتش در ایران مدرن به ما نشان می‌دهد. این کتاب شرح 20 سال اول حکومت ناصرالدین شاه قاجار است. در بخش عمده‌ای از کتاب نیز عباس امانت از میرزا آقاخان نوری صحبت کرده است و معتقد است او به عنوان یک سیاستمدار قابل و کهنه‌کار فعالیت‌های زیادی انجام داده است. عباس امانت با نثری ساده و گویا در کتاب قبله عالم، هر یک از وقایع دوران پادشاهی ناصرالدین‌ شاه را صریح و روان برای خواننده شرح داده است. در این میان می‌توان به دوران نخست وزیری امیر کبیر و میرزا آقاخان نوری و همچنین دسیسه‌های فراوان روس‌ها و انگلیسی‌ها و سوءاستفاده‌های آن‌ها از منابع و موقعیت‌های اجتماعی و جغرافیایی ایران اشاره کرد که بسیار حائز اهمیت می‌باشد. کتاب قبله عالم یک اثر ارزشمند تاریخی برای علاقه‌مندان به تاریخ معاصر است و اطلاعات بسیار مهم و خواندنی‌ای در آن روایت شده است.

تضاد دولت و ملت | محمدعلی همایون کاتوزیان | علیرضا طیب | نشر نی

محمدعلی همایون کاتوزیان اقتصاددان، تاریخ‌نگار، دانشمند علوم سیاسی و منتقد ادبی است که زمینهٔ تحقیق مورد علاقه‌اش مسائل مربوط به ایران است. او در کتاب تضاد دولت و ملت به بررسی گذشته و حال ایران پرداخته است تا بتوانیم تاریخ و سیاست ایران را بهتر بفهمیم و به حل بسیاری از مسائل پیچیده و بغرنج ــ مانند علل دشمنی مستمر میان دولت و جامعه ایران ــ دست یابیم. این کتاب مجموعه مقالاتی مستقل و، درعین حال، وابسته به یکدیگرند که در مجموع دلایل و شواهد مؤید نظریهٔ حکومت خودکامه را به دست می‌دهند و در آن‌ها ریشه‌ها و اعتبار علمی نظریهٔ حکومت خودکامه و مطالعات موردی مرتبط با آن ارائه شده است. همچنین نظریهٔ عمومی انقلاب‌های ایرانی، فرّه ایزدی و حق الهی پادشاهان، لیبرالیسم اروپایی و مفاهیم نو آزادی در ایران مورد بررسی قرار گرفته است.

ایران در جنگ | مازیار بهروز | شهریار خواجیان | نشر اختران

مازیار بهروز یکی از تاریخ‌نگارها و تاریخ‌پژوهان معاصر است که در عرصهٔ پیشینه و جریان‌شناسی جنبش چپ یکی از مهم‌ترین نویسندگان به شمار می‌رود. بعد از دهه‌ها تخریب پس از سقوط شاهنشاهی صفوی، دودمان قاجار وارث کشوری ضعیف شد که به شکل روزافزون در خطر تهاجم قدرت‌های امپریالیستی اروپایی قرار داشت که درنهایت به دو جنگ با روسیه انجامید. در این کتاب، مازیار بهروز تاریخ دودمان قاجار در این دوران پر چالش را بررسی می‌کند. این پژوهش با سلطنت آقا محمد شاه آغاز و با پایان سلطنت فتحعلی شاه پایان می‌گیرد. کتاب با بررسی تصمیم‌های کلیدی بازیگرانی چون دربار قاجار، روسیه، بریتانیا و دیگران، نتیجه‌گیری می‌کند تاریخ اوایل دوران قاجار لازم است بازنگری شود.

دو قرن سکوت | عبدالحسین زرین کوب | نشر سخن

دو قرن سکوت اثر عبدالحسین زرین‌کوب و درباره‌‌ٔ سرگذشت ایران در دو سدهٔ نخست پس از سلطهٔ عرب‌های مسلمان است که اولین‌بار در سال ۱۳۳۰ منتشر شد. مرحوم دکتر زرین‌کوب علاقه وافری به موضوع ایران و تاریخ ایران داشت. او از ابتدای جوانی محقق پرکاری بود و موضوعات تاریخ و ادبیات چیزی نبود که فقط در دوره میان‌سالی به آن علاقه‌مند شده باشد. کتاب دو قرن سکوت یکی از معروف‌ترین و البته جریان‌سازترین کتاب‌های دوران خودش و دوران معاصر است. عبدالحسین زرین‌کوب کتاب خود را با مبحثی تفکربرانگیز آغاز می‌کند. چگونه ممکن است سرزمینی کهن با دستاوردهای بسیار در زمینه‌های هنر و معماری، دین و قانون، کشاورزی و مهندس و سازمان‌های عمرانی و نظامی، به دست مردمی کوچ‌نشین باسواد محدود و دستاوردهای اندک سرنگون شد؟ دو قرن سکوت لحنی غیر تحقیقی و بیشتر حماسی دارد و دکتر زرین‌کوب در مصاحبه‌ای علت نارضایتی خود از این کتاب را همین لحن بیان کرده است.

کتاب‌هایی برای آشنایی با دوران پادشاهی در ایران

درک نظام سلطنتی در ایران برای درک تحولات تاریخی، فرهنگی و سیاسی این کشور بسیار مهم است. حکومت‌های سلطنتی از سلسله‌های باستانی مانند امپراتوری‌های هخامنشی و ساسانی گرفته تا سلسله‌های اخیر قاجار و پهلوی، ساختار اجتماعی، حکومت‌داری و هویت فرهنگی ایران را به‌طور چشمگیری شکل دادند. این دوره‌های سلطنت هر کدام با پیشرفت‌های چشمگیری در هنر، معماری و ادبیات مشخص می‌شوند و میراثی برای جای گذاشتند که همچنان بر ایران مدرن تأثیرگذارند. به‌علاوه گذار از سلطنت به جمهوری اسلامی از طریق انقلاب یک رویداد مهم است که چشم‌انداز سیاسی ایران را به طرز چشمگیری تغییر داد. مطالعهٔ این بخش از تاریخ ایران، انعطاف‌پذیری و سازگاری مردم ایران از طریق دگرگونی‌های مختلف تاریخی را برجسته می‌کند. در ادامه چند کتاب خواندنی در این زمینه به شما معرفی کرده‌ایم.

همچنین برای آشنایی با دوران پادشاهی کشورهای مختلف جهان می‌توانید مطلب دیگر ما با عنوان مونارشی به زبان ساده را بخوانید.

 

هخامنشیان در حافظهٔ سیاسی جهان باستان | جیسون ام. سیلورمن | کامیاب شهریاری |‌ نشر مروارید

هخامنشیان به مدت ۲۳۰ سال (از ۵۳۹ تا ۳۳۱ ق.م) حکومت کردند و شاهنشاهی‌ای را بنیان نهادند که گسترۀ وسیعی از ترکیه و مصر امروزی در غرب تا افغانستان در شرق را در بر می‌گرفت. امپراتوری هخامنشی تأثیری ماندگار بر میراث و هویت فرهنگی آسیا و خاورمیانه و به‌طور کلی بر جهان بر جای نهاد و بر توسعه و ساختار امپراتوری‌های آینده اثر گذاشت. به‌عنوان مثال، یونانیان و بعدها رومیان از بهترین ویژگی‌های حکمرانی هخامنشیان برای حکومت بر یک امپراتوری بهره بردند. در کتاب هخامنشیان در حافظۀ سیاسی جهان باستان، که حاصل یک همایش بین‌المللی به همین نام در سال ۲۰۱۴ در لایدن هلند است، شماری از متخصصان تاریخ جهان باستان تأثیر و خاطره و یاد هخامنشیان را در شماری از منطقه‌های همجوار مانند لیدیه، نبطیه، بابِل، مصر، روم، یهودیه، یونان و نیز خود مرکز امپراتوری، در روایت‌هایی بسیار خواندنی و پُراطلاع مورد بررسی و تحلیل دقیق قرار داده‌اند.

برآمدن قاجار | غلامحسین زرگری نژاد | نشر نگارستان اندیشه

کتاب پیش رو جلد نخست از مجموعه تاریخ ایران عصر قاجار است که آغاز آن به ظهور ایل قاجار در صحنه سیاست ایران در روزگار صفوی باز می‌گردد و روایت آن تا زمان قتل آقامحمدخان، بنیان گذار سلسله قاجار ادامه دارد؛ کسی که تجدید وحدت و یکپارچگی ایران امروز، از پس آشوب‌ها و آشفتگی‌های عصر زندیه مدیون تلاش اوست غلامحسین زرگری نژاد استاد بازنشسته دانشگاه تهران، تلاش کرده روایتی متفاوت و بی‌طرف از رویدادها و بازیگران این دوره ارائه کند. شالوده کتاب بر این پرسش استوار است که انگیزه تلاش‌های آقامحمدخان غارت بود یا حصول به یکپارچگی دیرپای ایران زمین؟ او در پاسخ به این فرضیه، با اتکا به منابع متعدد، دغدغهٔ اصلی خان قاجار را فرمانروایی بر ایران یکپارچه و تجدید وحدت ارضی کشور می‌داند. هرچند که کشته شدن آقا محمدخان به او فرصت نداد تا آمال خود را برای بازگرداندن ایران به مرزهای دیرین به خصوص در ماوراءالنهر و قفقاز و خلیج فارس عملی سازد.

افول و سقوط شاهنشاهی ساسانی | پروانه پورشریعتی | آوا واحدی نوایی‌ | نشر نی

این کتاب پژوهشی ممتاز و ماندگار است. انتشار این اثر منظری پیش رو می‌گذارد که بی‌درنگ اندیشه را به پیرامون بسیاری از موضوعاتی که کتاب بدان پرداخته است پرواز می‌دهد. مشخصهٔ چشمگیر این کتاب وسعت دستور کار نویسنده و مهارت او در درهم‌تنیدن قانع‌کننده‌ی رشته‌های مختلف است. این رشته‌ها مشتمل‌اند بر: رقابت سیاسی دودمانی میان خاندان‌های بلندپایه، فروپاشی ساسانیان پیش از حمله‌ی بیزانسی‌ها و عرب‌ها، تنوع دینی در ایران سده‌های میانی، مسائل تاریخ‌نگاری، و جزئیات مهمی که از مهرها و اسناد دیگر به دست آمده‌اند.

شاهنشاهی هخامنشی | جان مانوئل کوک | مرتضی ثاقب‌فر | نشر ققنوس

جان مانوئل کوک استاد تاریخ باستان و باستان‌شناسی دانشگاه بریستول است. او در این کتاب تاریخ امپراتوری ایران را ردیابی کرده است و به‌ بررسی‌ خاندانی‌ می‌پردازد که‌ از 550 تا 330 قبل‌ از میلاد مسیح‌ بر کشور ایران‌ فرمان‌ می‌راندند. نویسنده‌ ابتدا از ظهور مادها و پارس‌ها می‌نویسد و سپس‌ به‌ کردارهای‌ کورش‌ ــ بنیانگذار این‌ سلسله‌ ــ می‌پردازد. او «پارسوا» را نخستین‌ جایی‌ می‌داند که‌ قوم‌ پارس‌ در آن‌جا اقامت‌ می‌کند و می‌نویسد: «پارسوا» به‌ عنوان‌ سرزمین‌ پارسیان‌ بی‌گمان‌ در جایی‌ قرار داشته‌ که‌ امروز به‌ آن‌ کردستان‌ ایران‌ می‌گویند. یعنی‌ جایی‌ در جنوب‌ دریاچه‌ ارومیه‌ و شمال‌ دره‌هایی‌ که‌ جاده‌ خراسان‌ بزرگ‌ از آن‌ها می‌گذشته‌ است‌.

تاریخ ایران و کتاب‌های ذبیح‌الله منصوری

ذبیح‌الله حکیم‌الهی دشتی معروف به ذبیح‌الله منصوری، ، نویسنده، روزنامه‌نگار و مترجم پُرکار و شناخته شدۀ ایران است که در سال 1278 به دنیا آمد و در سال 1365 از دنیا رفت. ذبیح‌الله منصوری با این‌که مترجم به‌نام و مشهور ایرانی است اما از پیروان مکتب بسط و اقتباس در ترجمه بود و بدین ترتیب بسیاری از سبک ترجمه‌اش انتقاد کردند. بسیاری معتقدند که مترجم خوب باید به متن اصلی وفادار باشد اما ذبیح‌الله منصوری تنها کتاب را ترجمه نمی‌کند بلکه آن را دوباره به زبان خودش بازنویسی می‌کند. در هر صورت اگر نگاهی به پیشینۀ ذبیح‌الله منصوری بیندازیم متوجه می‌شویم که او نویسنده‌ای توانا است و با وجود انتقادها او در واقع سبک خودش را داشت و ترجمه‌هایش نیز بسیار پرطرفدار هستند. همچنین ذبیح‌الله منصوری کتاب‌هایی شایان توجه در مورد تاریخ ایران دارد که هر کسی که دوست دارد بهتر با تاریخ ایران آشنا شود، باید این کتاب‌ها را مطالعه کند.

دلاوران گمنام ایران | ژان یونیر | نشر نگاه

دلاوران گمنام ایران، یکی از خواندنی‌ترین ترجمه‌های ذبیح‌الله منصوری در رابطه با افرادی است که در جنگ با روسیهٔ تزاری کشته شدند. این کتاب یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی است که به موضوع تجاوز روسیه به ایران و انعقاد عهدنامه‌های ننگین گلستان و ترکمنچای می‌پردازد و تصویری واقع‌گرایانه از وقایعی که در طول دوران‌ جنگ‌های طولانی مدت بین ایران و روسیه، به‌خصوص در اوایل دورهٔ حکومت قاجار به وقوع پیوسته، ارائه مي‌دهد. نویسنده در این کتاب سعی کرده است تا نگاهی دقیق به زمینه‌ها، وقایع و شخصیت‌های مهم در این دوران تاریخی داشته باشد و این کتاب یکی از ارزشمندترین منابع تاریخی به شمار می‌رود که می‌تواند شما را با تصاویر و رخدادهای آن دوران آشنا کند.

خواجهٔ تاجدار | ژان گور |‌نشر نگاه

خواجۀ تاجدار رُمانی تاریخی است که به نام نویسندۀ فرانسوی ژان گور و با ترجمه و اقتباس ذبیح‌الله منصوری به چاپ رسیده است. کتاب خواجۀ تاجدار اشاره به رخدادهای تاریخی ایران هنگام مرگ نادرشاه افشار تا پایان زندگی آقامحمدخان قاجار دارد که به حالت داستانی تعریف شده است. کتاب از شب تولد آقا محمدخان قاجار شروع می‌شود و با مرگ او نیز پایان می‌یابد. کتاب خواجۀ تاجدار یک رمان تاریخی محسوب می‌شود که به هیچ عنوان مثل یک کتاب تاریخی نیست و نویسنده به جز تمرکز بر وقایع دوران آغامحمدخان قاجار در آن از وقایع دوران صفویه و دوران زندیه را هم روایت کرده است به طوری که شما انگار با نادرشاه همراه می‌شوید و به فتح هندوستان می‌روید. متن کتاب خواجه تاجدار بسیار جذاب و شیوا است. وقایع، اتفاقات و ریزبینی‌های دقیقی که در داستان توصیف شده‌اند این کتاب را به یکی از خواندنی‌ترین کتب داستانی‌تاریخی تبدیل کرده است.

عارف دیهلم دار | جیمز داون | نشر نگاه

این کتاب شرحی بر زندگی بنیانگذار سلسلهٔ صفویه است که با ترجمهٔ ذبیح‌الله منصوری منتشر شد. این کتاب به شما امکان می‌دهد تا به طور جامع‌تری با زندگی شاه اسماعیل صفوی اول آشنا شوید و درک عمیق‌تری از تاسیس سلسله صفوی، دلایل شروع جنگ چالدران و جریان آن، همچنین وضعیت سیاسی و اجتماعی آن دوره را به دست آورید. این اثر به شما فرصت می‌دهد تا در میانهٔ جزئیات تاریخی، به پیچیدگی‌ها و وقایع مهم این دوران نگاهی دقیق‌تری اندازید و درک عمیق‌تری از پیوندهای تاریخی این موارد پیدا کنید. نویسنده نگاه تاریخی و جامع دربارهٔ این موارد به شما می‌دهد و با مطالعهٔ این کتاب می‌توانید عمق تاریخی این دوره را به عنوان یک ماجراجویی دانشی تجربه کنید.

منم تیمور جهانگشا | مارسل بریون | نشر نگاه

این کتاب تاریخی اثری ماندگار و مفصل از مارسل بریون، نویسنده و ادیب فرانسوی است و به شرح زندگانی کامل تیمور گورکانی یا تیمور لنگ می‌پردازد. او در قبیله‌ای ترکی – مغولی در شهر سمرقند متولد شد و توانست بلخ را تصرف کند، به خوارزم لشکرکشی کند و قلمرو و تصرفاتش را تا مغولستان گسترش دهد. یکی از عواملی که باعث شهرت تیمور در طول تاریخ شده، خشونت‌ها و قتل عام‌هایی بود که به هنگام لشکرکشی‌هایش در سرزمین‌های مختلف روا داشته است. ناگفته نماند که او به‌شدت اهل علم و دانش و هنر بود و دانشمندان، فقیهان و هنرمندان زمانه‌ٔ خود را از هر سرزمین و نژادی که بودند ارج می‌نهاد و آن‌ها را مورد خشم و غضبش قرار نمی‌داد.

آشنایی با تاریخ ایران در دوران انقلاب اسلامی

مطالعهٔ تاریخ انقلاب و جمهوری اسلامی ایران برای شناخت منظر سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مدرن کشور و خاورمیانه حیاتی است. از زمان انقلاب اسلامی که نشان‌دهندهٔ گذر از سلطنت به جمهوری اسلامی بود، ایران دستخوش دگرگونی‌های مهمی شده است که بر سیاست‌های داخلی و روابط بین‌المللی آن نیز تأثیر گذاشته است. با بررسی این دوره می‌توانید اطلاعاتی دربارهٔ مبانی ایدئولوژیک یک دولت، نقش دین در حکومت‌داری و پویایی پیچیدهٔ قدرت و اپوزیسون در داخل کشور به دست بیاورید. به‌علاوه درک بافت تاریخی جمهوری اسلامی به تحلیل مسائل جاری نیز کمک می‌کند. با مطالعهٔ کتاب‌های زیر می‌توانید با تاریخ این دوره و وقایع آن بیشتر آشنا شوید.

 

زمینه‌های اجتماعی انقلاب ایران | حسین بشیریه | نشر نگاه معاصر

حسین بشیریه، استاد دانشگاه سیراکیوز نیویورک است. او در این کتاب که یکی از مهم‌ترین تحلیل‌های موجود درباره انقلاب 57 است، به بررسی نقش دولت در تاریخ معاصر ایران و علل و زمینه‌های سیاسی و اجتماعی‌ انقلاب پرداخته است.  این کتاب‌ با رویکرد جامعه‌شناسی سیاسی می‌کوشد ورای علایق فکری و روشنفکری، تبیینی عینی و علمی از امر انقلاب ارائه دهد. ازاین‌رو، بشیریه در تحلیل خود، نخست با رویکرد تاریخی تا دوره قاجار به عقب برمی‌گردد اما در نظر بشیریه، دوره پس از سقوط رضاشاه با فعال‌سازی سیاسی سریع مردم در اثر بسیج حزب توده و گسترش بورژوازی تجاری ملی، به‌عنوان بخش اصلی بلوک قدرت، مشخص می‌شود.

تاریخ تحولات اجتماعی ایران (مقاومت شکننده) | جان فوران | احمد تدین | نشر رسا

جان فوران در کتاب تاریخ تحولات اجتماعی ایران (مقاومت شکننده) با عرضۀ تلفیق تازه‌ای از تاریخ ایران، می‌گوید ساختار اجتماعی ایران حاصل تاریخی پویش‌های داخلی و خارجی است و روابط نظامی، تجاری و سیاسی با غرب به‌گونه‌ای به ترتیبات اجتماعی شکل داده که رشته نهضت‌های مقاومت «مردمی» را به‌نمایش گذارده است. فوران معتقد است که این مقاومت‌ها به آن دلیل موفقیت نسبتی داشته که بر زیربناهای اجتماعی شکننده‌ای استوار شده و قدرت‌های خارجی مدام در امور داخلی مداخله کرده‌اند. فوران می‌گوید انقلاب 1357 ایران تنها در پرتو مطالعۀ تاریخ ایران قابل درک خواهد بود. در این کتاب فرایندهای تحولات اجتماعی ایران از اوج قدرت کشور در سده‌های شانزدهم (879 تا 979ش) و هفدهم (979 تا 1079ش)، یعنی دوران حکومت صفویه، تا سال‌های پس از انقلابِ تکان‌دهندۀ 1357 که به حکومت خاندان سلطنتی پهلوی پایان داد، مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. دو موضوع به‌هم مرتبط، مسائل محوری کتاب را تشکیل می‌دهد: یکی نحوۀ توضیح ساختار اجتماعی در حال تغییر و دیگری چگونگی تحلیل انفجارهای اجتماعی ادواری که مشخصۀ فرایند تغییرند و نظیرشان را در عصر جدید نمی‌توان یافت.

دولت و انقلاب در ایران | حسین بشیریه | محمود رافع | نشر مانیا هنر

این کتاب حاصل پژوهش‌های دکتر بشریه است که در سال ۱۴۵۹ در ایران برای رسالهٔ دکترایش انجام داده بود. او توانست مصاحبه‌هایی با مسئولین سازمان برنامه و وزای اقتصاد و بازرگانی ترتیب دهد که محور این مصاحبه‌ها روابط بین دولت و تجارت بود. او در این کتاب نشان می‌دهد که چطور انقلاب اسلامی ایران نیز تابع مدل کلاسیک انقلاب است و مانند انقلاب‌های کلاسیک دیگر، انقلابی خودانگیخته بود و براساس هیچ طرح قبلی صورت نگرفت. 

روحانی و شاه | دزموند هارنی | کاووس باسمنجی و کاوه باسمنجی | نشر بایگانی

‏ دزموند هارنی، دیپلمات سابق بریتانیایی که متهم به گزارش سیاسی بود، در سال 1979 در زمان انقلاب در تهران زندگی می کرد. وقتی روحانی و شاه - آیت‌الله خمینی و شاه ایران - در مقابل یکدیگر قرار می‌گرفتند، او احساس ناچاری می‌کرد تا گزارشی روزانه از وقایعی که در اطرافش مشاهده می‌کرد، حفظ کند. نتیجه این روایت دست اول خیره کننده از یکی از مهم ترین قسمت های قرن بیستم است. این کتاب، جای بحث‎ دربارۀ نظریه‌های پرشمار چگونگی و چرایی انقلاب ایران نیست. این بحث در جاهای دیگر انجام شده است. این کتاب، گزارش حال و هوای ملموس انقلاب است برای ناظری که چیزهایی از ایران می دانست. این کتاب توضیح منظم و روز به روز رخدادها نیست، بلکه ثبت چگونگی اتفاق افتادن آن هاست، و چگونگی اندیشه ها و حالت های ناظر بهنگام رخدادها.