جستار چیست؟

شادی صارمی
شادی صارمی
14 دقیقه
مطالب خواندنی
جستار چیست؟
شادی صارمی
شادی صارمی
14 دقیقه
41
0
آنچه پس از خواندن این مقاله خواهید دانست :

ادبیات سرشار از ژانرها و زیرشاخه‌های گوناگون است و یکی از محبوب‌ترین این ژانرها در میان اهالی ادبیات و کتابخوان‌ها جستارخوانی است، جستار در واقع برابر نهادی است به فارسی برای کلمۀ essay در زبان انگلیسی. جستار به گونه‌ای از مقالات ادبی گفته می‌شود که بیش از هر چیز روایی است، جستارها گاه روایی و گاه بسیار شخصی‌ هستند.

طبق تعریف دیکشنری آکسفورد «جستار نوشته‌ای است غیرداستانی دربارۀ یک موضوع خاص از منظر خود نویسنده، نویسنده تلاش می‌کند در جستار ایده‌های شخصی خودش را در قالبی آزاد بیان کند.»

در ادامه با تاریخچۀ جستارنویسی و بهترین جستارها آشنا شوید:
• بررسی ریشه‌های جستارنویسی: تاریخ جستار در ادبیات جهان
• جستار در ایران از کی پدید آمد؟ آشنایی با اولین جستارنویسان ایرانی
• جستار و تفاوتش با مقاله
• معرفی بهترین جستارها برای مطالعه

بررسی ریشه‌های جستارنویسی: تاریخ جستار در ادبیات جهان 

جستارنویسی در تاریخ ادبیات غرب سنتی دیرینه است، هر چند که در میانۀ قرن شانزدهم از این شکل نوشتار شخصی به عنوان جستار یاد نمی‌شد و صرفاً آن را مقالات شخصی می‌نامیدند. 

به باور تاریخ‌نگاران عرصۀ ادبیات اولین‌بار نویسنده‌ای به نام «میشل دو مونتنی» فرانسوی (1533-1592) مقاله‌ای شخصی در قالب جستار نوشت. او در توضیح این اصطلاح نوشته بود تلاش کرده است که افکار شخصی‌اش را در قالب مقاله درآورد. 

تعریف جستار با این‌حال تا سال‌ها و قرن‌ها محل بحث بود، چرا که در مواقعی با مقاله یا حتی یادداشت‌های شخصی هم‌پوشانی دارد. در یکصد سال اخیر جستارهای غیررسمی که در آن نویسنده بی‌هیچ پرده‌پوشی از افکار و عقاید شخصی‌اش نسبت به هر سوبژکتیوه‌ای نوشته است طرفداران بسیاری پیدا کرده است، به باور منتقدان و خوانندگان در جستار نویسنده بی‌هیچ پرده‌پوشی به خواننده‌اش نزدیک می‌شود و به او نشان می‌دهد در پس ذهنش نسبت به یک موضوع شخصی یا غیرشخصی چطور فکر می‌کند. 

بعد از میشل مونتنی که مجموعه مقالاتش را با عنوان جستار در فرانسه منتشر کرد، نفر بعدی فرانسیس بیکن، فیلسوف انگلیسی اواخر قرن شانزدهم و اوایل قرن هفدهم، بود که یک دهه بعد از مونتنی نوشتن در سبک جستار‌نویسی را به خوانندگان انگلیسی زبان عرضه کرد. 

«جستارها»ی فرانسیس بیکن حاوی 58 جستار است که هر یک در چهار یا پنج صفحه به تأمل در موضوعات گوناگونی همچون تعریف حقیقت، مرگ، انتقام، حسادت، عشق، الحاد، سفر و ... می‌پردازد. بیکن در این مقالات بدون اینکه دنبال بررسی مدلولی این مفاهیم باشد به خوانندگانش نشان می‌دهد که خود او به عنوان یک متفکر در زندگی شخصی و ذهنی‌اش دربارۀ این مفاهیم چطور فکر می‌کند. اولین جستارنویسان تاریخ ادبیات تلاش می‌کردند تاملات ذهنی‌شان را با زبانی همه‌فهم و برخاسته از تجربیات شخصی با خوانندگان در میان بگذارند و همین رویکرد سبب می‌شد برخلاف آثار فلسفی، جستارها کمک کنند مفاهیم فلسفی و عمیق به زندگی روزمره راه پیدا کنند. اینکه فرانسیس بیکن دربارۀ مرگ عزیزانش چطور فکر می‌کند یا با مسالۀ مرگ در زندگی شخصی چطور کنار می‌آید برای مردمان قرن هفدهم شوکه کننده بود، چون داشتند بی‌واسطه با زندگی یک فیلسوف از زبان خودش آشنا می‌شدند و صمیمیتی را تجربه می‌کردند که پیش‌تر در مقالات با آن مواجه نشده بودند.

میشل دو مونتنی

بعدها جستارنویسی به مراحل جذاب‌تری رسید، وقتی «دنی دیدرو» جستاری دربارۀ روبدوشامبر کهنه‌اش نوشت، روبدوشامبری که سخت دل‌بسته‌اش بود. روبدوشامبر را نوکر خانه دور انداخته بود و این جستار شخصی در ستایش دلبستگی به یک روبدوشامبر یکی از شاهکارهای ادبیات و جستارنویسی در تاریخ ادبیات شد. دیدرو نوشت: «چرا آن را نگاه نداشتم؟ آن‌ برای من ساخته شده بود، و من برای آن، به تنم می‌آمد و در آن آسوده بودم. زيبا و تماشایی بود. روبدوشامبر نو سفت و آهاردار است و مرا به صورت مانكن در می‌‌آورد. جایی نبود كه روبدوشامبر من به كار نيايد. … اگر كتابی را گرد و غبار می‌گرفت، با دامن آن پاک می‌كردم. هرگاه كه نوک قلمی را مركب‌ می‌گرفت، باز از آن استفاده می‌كردم. از لكه‌های بزرگ آن پيداست كه چه خدمتی به من كرده است. در اين روبدوشامبر تازه، به يكی از توانگران كاهل و تن‌پرور می‌مانم.كسی مرا نمی‌شناسد. … من ارباب مطلق روبدوشامبر كهنه بودم و اكنون نوكر اين يکی هستم.»

این سبک ادبی هرگز از حرکت بازنایستاد، وقتی ویرجینیا وولف کتاب «اتاقی از آن خود» را نوشت یا وقتی که ناتالیا گینزبورگ کتاب «فضیلت‌های ناچیز» را منتشر کرد، ادبیات به حد اعلای صمیمیت میان نویسنده و خواننده رسیده بود و این سنت ادامه پیدا کرد و به نقطه‌ای رسید که مارتین ایمیس و سوزان سونتاگ و بعدها دیوید فاستر والاس آن را به قله‌های اوجش رساندند. 

جلال آل احمد

جستار در ایران از کی پدید آمد؟ 

 

آشنایی با اولین جستارنویسان ایرانی 

جستارنویسی در ایران هم سنتی است دیرینه، در ادبیات معاصر ایران شاید بتوان از  نویسندگانی همچون «جلال آل احمد» یاد کرد که با کتاب «سنگی بر گوری» دربارۀ نازایی و فرزند نداشتنش نوشت که به لحاظ بی‌پرده و بی‌واسطه حرف زدن با خواننده‌اش گامی تازه بود. بعدها نویسنده‌ای همچون «شاهرخ مسکوب» این سبک را چندین پله ارتقا داد، جستارهای او در زمینه‌هایی همچون خاطره‌نویسی یا زبان فارسی و مفاهیمی همچون دوستی و مادر خوانندگان بسیاری یافت. نویسندگانی همچون محمد قائد در کتاب «دفترچۀ خاطرات و فراموشی» نیز این سبک را بسط دادند. در عین‌حال داریوش شایگان از اولین روشنفکرانی بود که به جستارنویسی فارسی اعتبار بخشید. احمد شاملو، مراد فرهادپور و ... نیز این سنت را ادامه دادند. 

کسی در حال نوشتن جستار

جستار و تفاوتش با مقاله 

مرز میان جستار یا خاطره‌نویسی و حتی مقاله بسیار باریک است و خیلی‌وقت‌ها ممکن است از لفظ جستار در جای درست آن استفاده نشود و همین مساله خواننده را دچار ابهام و سردرگمی می‌کند. شما می‌توانید در دسته‌بندی‌های سی‌بوک به بخش جستار و ناداستان مراجعه کنید و با بهترین کتاب‌های این حوزه آشنا شوید. یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های مقاله این است که نویسنده در هنگام نوشتن مقاله در بطن اثر حضور ندارد و صرفا یافته‌های مربوط به یک موضوع را با روشی علمی بررسی یا معرفی می‌کند و آنچه اهمیت دارد نه خود او و نظرات شخصی‌اش یا سبک زندگی‌اش که خود موضوع و روش تحقیق است.

در مقاله‌نویسی زبان هم در سطح دیگری قرار می‌گیرد، برخلاف جستار که متن می‌تواند صمیمانه نگاشته شود و نویسنده هم در آن حضور داشته باشد و از خودش و دنیای ذهنی‌اش بی‌واسطه و بدون توسل به یافته‌های بیرونی بگوید. همین صمیمیت و استفاده از تمام امکانات زبان برای انتقال احساس است که جستار را تبدیل به ژانری محبوب و دوست‌داشتنی کرده است. با این‌حال جستار هم می‌تواند علمی باشد، اما باز هم با مقاله فاصله دارد. 

 

معرفی بهترین جستارها برای مطالعه

 

یک روز دیگر از زندگی | ریشاد کاپوشچینسکی | بهرنگ رجبی 

یک جستار متفاوت از یک روزنامه‌نگار ماجراجو خواهید خواند. کاپوشینسکی عاشق و شیفته سفر به دل بحران‌ها بود و در این اثر به میانة یک جنگ رفته است.  روایت یک روز دیگر از زندگی به سال 1975 برمی‌گردد، چندی پس از آن‌که سالازار، دیکتاتور پرتغال، سقوط کرد و حکمرانی این کشور به دست چپ‌گراها افتاد. پس از تغییرات در این کشور، حکمرانان تازه به آنگولا و دیگر مستعمرات پیشین پرتغال حق استقلال دادند.

پس از آن، در بهار 1975، آتش جنگ داخلی در آنگولا شعله کشید؛ ناگهان گروه‌های متعددی از بومیان آنگولا مدعی قدرت و دولت و حکومت شدند، ده‌ها گروه مسلح به جان هم افتادند و محله‌به‌محله جنگی قساوت‌بار را رقم زدند. کاپوشچینسکی تابستان همان سال راهی این کشور شد. کتاب حاضر حاصل دوران اقامت او در آنگولاست. کتابی خواندنی که تصویری تکان‌دهنده از جنگ ارائه می‌دهد.

یک روز دیگر از زندگی
عنوان کتاب:
یک روز دیگر از زندگی
ناشر:
ماهی
نویسنده:
ریشارد کاپوشچینسکی
قیمت:
108,000 تومان
1,200,000

هفته‌ی چهل و چند | بیست روایت از مادری در همین روزها

هفته‌ی چهل و چند از مجموعه‌ی «روایت تجربه»،جستارهایی  از پست و بلند تجربه‌های مادران امروز است. دل‌مشغولی‌های شیرین، هراس‌انگیز و درخورِ تأملی که بسیاری از زنان و مردان دنیا را به هم نزدیک و پشت‌گرم می‌کند.

اگر به روایت‌نویسی و روایت‌خوانی علاقه‌مندید، اگر از همراهی با دیگران در تجربه‌های زیسته‌‌شان لذت می‌برید، این کتاب را بخوانید. 

هفته چهل و چند
عنوان کتاب:
هفته چهل و چند
ناشر:
اطراف
نویسنده:
آصف آصف پور
قیمت:
213,300 تومان
2,370,000

فقط روزهایی که می‌نویسم | آرتور کریستال | احسان لطفی 

آرتور کریستالْ جستارنویس، ویراستار و فیلم‌نامه‌نویس آمریکایی است. او در این کتاب جستارهای درخشانی نوشته است که تک‌تک‌شان دری است به سوی دنیاهای شخصی. او از لذت‌های گناه‌آلود، از تنبلی و زندگی به سبک یک نویسنده و اینکه موفقیت برایش چه تعریفی دارد، نوشته است. 

فقط روزهایی که می نویسم
عنوان کتاب:
فقط روزهایی که می نویسم
ناشر:
اطراف
نویسنده:
آرتور کریستال
قیمت:
62,100 تومان
690,000

میان آنها | ریچارد فورد | فروغ منصوری قناعی

ریچارد فورد داستان‌نویس صاحب‌سبک آمریکایی در این کتاب سراغ پدر و مادرش رفته است و از میان این دو بودن یعنی یک سو پدرش و یک سو مادرش نوشته است. فورد شخصی‌ترین احساساتش را برای خواننده رو کرده و البته بدون واسطه دنیایی خلق کرده که هر خواننده‌ای به قدر درک و دریافت شخصی از رابطه با والدین می‌تواند خود را در جایی از این دو جستار بیابد.

میان آن ها
عنوان کتاب:
میان آن ها
ناشر:
برج
نویسنده:
ریچارد فورد
قیمت:
37,800 تومان
420,000

اتاقی از آن خود | ویرجینا وولف | صفورا نوربخش 

همه چیز از یک سخنرانی شروع شد، ویرجینیا وولف برای سخنرانی دربارۀ «زن و نوشتن» به دانشگاه دعوت شد، بعد از این سخنرانی بود که تصمیم گرفت این کتاب را بنویسد، از تجربۀ زن بودن و نوشتن و اینکه دردسرهای یک زن نویسنده چقدر متفاوت است. وولف با تکیه بر تجربیات خودش این موضوع را بسط داده است، از حسرت یک زن برای داشتن اتاقی برای خودش، برای نیم ساعت نوشتن با تمرکز گفته است. کتاب حاضر برآمده از تجربیات خود اوست و چنان صمیمانه نگاشته شده که بعدها در زمان اوج جنبش‌های فمنیستی به عنوان یک راهنمای جامع خواندنش توصیه می‌شد. 
اتاقی از آن خود
عنوان کتاب:
اتاقی از آن خود
ناشر:
نیلوفر
نویسنده:
ویرجینیا وولف
قیمت:
155,000 تومان

این هم مثالی دیگر | دیوید فاستر والاس | معین فرخی 

فاستر والاس را با رمان مزاح بی‌پایان می‌شناسند، اما او جستارنویس قهاری نیز هست. در کتاب حاضر چند جستار از بهترین‌های والاس آمده است. از جمله جستاری که دربارۀ راجرر فدرر نوشته است و جستار «آب این است» که به‌عنوان یکی از درخشان‌ترین متن‌ها در زمینۀ فهم دیگری از آن یاد می‌کنند. 

این هم مثالی دیگر
عنوان کتاب:
این هم مثالی دیگر
ناشر:
اطراف
نویسنده:
دیوید فاستر والاس
قیمت:
87,300 تومان
970,000

جستارهایی درباره‌ی زن | سوزان سونتاگ | آذر جوادزاده

سوزان سونتاگ به زن چطور نگاه می‌کند؟ کتاب حاضر شامل چهار جستار است که سونتاگ اوایل دهۀ هفتاد نوشته است. او پرسش‌های مهمی را پیش روی ما می‌گذارد، پرسش‌هایی اساسی همچون این موضوع که پیر شدن در دنیای زنان چه معنایی دارد و استانداردهای دوگانه چگونه گریبانمان را می‌گیرد؟ او در یکی دیگر از جستارهای این کتاب از حضور زنان در جایگاه اجتماعی بالا و دردسرهایش می‌گوید.

جستارهایی درباره زن
عنوان کتاب:
جستارهایی درباره زن
ناشر:
نیماژ
نویسنده:
سوزان سانتاگ
قیمت:
54,000 تومان
600,000
مطالب خواندنی سرانۀ مطالعه در ایران و کشورهای مختلف چقدر است؟
الناز آذری
11 دقیقه

دوست دارید باهوش‌تر باشید؟ پول بیشتری به دست آورید و استرس کمتری داشته باشید؟ هر روز مطالعه کنید.

خواندن مقاله Left Arrow
مطالب خواندنی بهترین کتاب‌های اساطیری
بامداد برزویه
20 دقیقه

اسطوره‌ها هنوز برای انسان امروزین، انسانی که علم به او آگاهی بخشیده هنوز جالب است، هنوز ادبیات داستانی جهان بر گرده‌های اساطیر سوار است. هر چند که انسان امروز اغلب معتقد است اسطوره هیچ ردپایی در دنیای واقعی ندارد و به معنای لغوی نیز به معنای روایتی است داستانی که ممکن است کاملا ساختهٔ ذهن‌بشر بود.

خواندن مقاله Left Arrow
مطالب خواندنی معرفی بهترین کتاب‌های یوگا
بامداد برزویه
15 دقیقه

یوگا اساساً یک رشتهٔ معنوی مبتنی بر یک علم ظریف است که بر ایجاد هماهنگی بین بدن و ذهن تمرکز دارد. کلمهٔ یوگا از ریشهٔ سانسکریت «یوج» به معنای پیوستن یا یکپارچه‌شدن سرچشمه گرفته است.

خواندن مقاله Left Arrow
مطالب خواندنی آشنایی با انواع نظام‌های سیاسی
شادی صارمی
35 دقیقه

جهان بر پاشنه سیاست می‌چرخد، زندگی روزمره ما مردم عادی را ایدئولوژی و ایده‌های دولتمردانی که بر مسند قدرت نشسته‌اند تعیین می‌کنند.

خواندن مقاله Left Arrow
مطالب خواندنی چرا بزرگسالان به کتاب‌های رنگ‌ آمیزی علاقه دارند؟
علی فروزنده
14 دقیقه

هنگامی که کودک بودید، در یک روز بارانی یا زمانی که لازم بود بی‌سروصدا به کاری مشغول شوید، حتماً به سراغ نقاشی یا کتاب‌های رنگ آمیزی می‌رفتید و بسیار لذت می‌بردید. اما کتاب‌های رنگ آمیزی فقط مختص به بچه‌ها نیستند.

خواندن مقاله Left Arrow
مطالب خواندنی چگونه از مطالعه لذت ببریم؟
علی فروزنده
15 دقیقه

در دنیای پرسرعتِ امروز صفحه نمایش‌ها و وسایل دیجیتالی حواس همه را پرت کرده‌اند و بر آن حاکم شده‌اند. در دههٔ 1990 مشخص شد که فرهنگ دیجیتال قرار است زندگی روزمره را متحول کند و بسیاری از منتقدان پیش‌بینی کردند که کتاب‌ها هم سرنوشتی مانند اسب‌‌ها و کالسکه‌ها خواهند داشت.

خواندن مقاله Left Arrow
مطالب خواندنی کتاب‌های ممنوعه در جهان
بامداد برزویه
14 دقیقه

اولین کتاب‌های ممنوع در تاریخ بشر را باید در قرن‌ها پیش جست، اولین ممنوع‌کنندگان به گواه تاریخ امپراطورهای چینی بودند.

خواندن مقاله Left Arrow
مطالب خواندنی سکولاریسم چیست؟ به زبان ساده
یسنا پارسی
22 دقیقه

واژه سکولار از ابتدای قرن چهاردهم میلادی وارد گفتمان‌های فلسفی و سیاسی شد، سکولار در تعریف کلی یعنی «آنچه وابسته به دین وابسته نیست.»

خواندن مقاله Left Arrow
مطالب خواندنی فاشیسم به زبان ساده
شادی صارمی
29 دقیقه

فاشیسم به عنوان یک نظریۀ سیاسی به خودی‌خود هولناک نبود، اما این ایدئولوژی وقتی چراغ راه قدرتمندان و سیاستمداران شد برای چندین نسل در سراسر قارۀ اروپا مرگ و مصیبت و نیستی به باور آورد.

خواندن مقاله Left Arrow
مطالب خواندنی بهترین نمایشنامه‌ها برای تمرین بازیگری
بامداد برزویه
10 دقیقه

اولین نمایشنامه‌ها در یونان باستان نوشته و اجرا شدند. آریستوفان، اوریپید و سوفوکل سه تراژدی‌نویس بزرگ آن دوره بودند و آثارشان هنوز هم بر صحنه‌ها اجرا می‌شوند.

خواندن مقاله Left Arrow
مطالب خواندنی چگونه کتابخوان شویم؟
بامداد برزویه
7 دقیقه

شما اوقات فراغت خود را چطور می‌گذرانید؟ لای صفحات کتاب‌ها یا در صفحات مجازی؟

خواندن مقاله Left Arrow
مطالب خواندنی فمنیسم چیست؟  چرا فمینیست‌ها دشمن مردان نیستند؟
شادی صارمی
25 دقیقه

فمنیسم یکی از مفاهیمی است که بیشترین کژتابی و سوءبرداشت‌ها طی چند دهۀ اخیر از آن شده است، آن‌قدر که بسیاری از مردان و حتی زنان در گفت‌وگوهای روزمره‌شان ممکن است بگویند «من فمنیست نیستم» یا حتی بگویند «من با مردها بد نیستم» و این درست همان نقطه‌ای است که مشخص می‌کند این نظریه چقدر می‌تواند اشتباه فهمیده بشود.

خواندن مقاله Left Arrow
مطالب خواندنی کمونیسم چیست؟ به زبان ساده
شادی صارمی
20 دقیقه

کمونیسم ایدئولوژی فراگیر است که ریشه در فلسفه و اندیشۀ‌ سیاسی دارد، ایدئولوژی‌ای که از سوی متفکران بسیاری از جمله کارل مارکس و فردریش انگلس تبیین شد. چکیده و عصارۀ کمونیسم برابری بود و مالکیت اشتراکی.

خواندن مقاله Left Arrow
مطالب خواندنی درس‌هایی از نویسندگان بزرگ برای داستان‌نویسان جوان
بامداد برزویه
19 دقیقه

آیا نوشتن امری است آموختنی؟ آیا ادبیات و خلق ادبی از ناخودآگاه می‌آید و نمی‌توان آن را یاد گرفت و پرورشش داد؟

خواندن مقاله Left Arrow
مطالب خواندنی بهترین روش‌های یادگیری لغات انگلیسی
بامداد برزویه
15 دقیقه

سخت‌ترین بخش آموزش زبان، یادگیری و به‌خاطر سپردن واژگان است. نداشتن دایرۀ لغات وسیع باعث می‌شود که در مکالمه به زحمت بیفتید.

خواندن مقاله Left Arrow
مطالب خواندنی معرفی بهترین پادکست‌های فارسی
علی فروزنده
17 دقیقه

پادکست یک محتوای رسانه‌ای سرگرم‌کننده یا آموزشی است که از مجموعه‌ای فایل صوتی یا تصویری دیجیتال ساخته شده است.

خواندن مقاله Left Arrow
مطالب خواندنی آموزش اصول و فنون داستان نویسی
یسنا پارسی
20 دقیقه

اولین داستان‌ها بر روی دیوارۀ غارها نوشته شدند. اجداد ما با حکاکی بر روی دیواره‌های غارها سعی داشتند پیامی به ما برسانند، شاید بتوان از همین غارنگاره‌ها کهن‌ترین داستان تاریخ بشر را نوشت و خود تاریخ هم می‌تواند یک داستان باشد. مارگارت اتوود می‌گوید: «در انتها همۀ ما به داستان تبدیل می‌شویم.»

خواندن مقاله Left Arrow
بعدی
قبلی
نظرت رو باهامون به اشتراک بذار.
نظرت راجع به این مقاله چیه؟
0/200
اولین نفری باشید که نظر خود را ثبت می کنید.