روانشناسی چیست؟

روانشناسی مطالعهٔ‌ ذهن و رفتار است که شامل تأثیرات بیولوژیکی، فشارهای اجتماعی و عوامل محیطی می‌شود که بر نحوهٔ تفکر، عمل و احساس افراد تأثیر می‌‌گذارد. رسیدن به درک عمیق‌تر از روان‌شناسی به افراد کمک می‌کند تا نسبت به اعمال و رفتار خود و دیگران آگاه‌تر شوند و بتوانند دیگران را بهتر درک کنند.

البته به سختی می‌توان تمام حوزه‌هایی را که روان‌شناسی دربرمی‌گیرد در یک تعریف خلاصه کرد اما روان‌شناسی به دنبال درک، پیش‌بینی و توضیح موضوعاتی مانند رشد، شخصیت، افکار، احساسات، عواطف، انگیزه و رفتارهای اجتماعی است. 

تاریخچهٔ روانشناسی

روانشناسی اولیه از فلسفه و زیست‌شناسی تکامل یافت. بحث در مورد این دو موضوع به زمان متفکران اولیه از جمله ارسطو و سقراط برمی‌گردد. خودِ کلمهٔ «روانشناسی» از کلمهٔ یونانی Psyche گرفته شده که به معنای واقعی کلمات «زندگی» یا «نفس» و مشتق شدهٔ کلمات «روح» یا «خود» است. ظهور روانشناسی به‌عنوان یک رشتهٔ تحصیلی جداگانه و مستقل تقریباً زمانی رخ داد که ویلهلم وونت اولین آزمایشگاه روانشناسی تجربی را سال 1879 در لایپزیگ آلمان تأسیس کرد. 

در طول تاریخ روانشناسی مکاتب فکری مختلفی برای توضیح ذهن و رفتار انسان شکل گرفت. در برخی موارد، مکاتب فکری خاصی برای مدتی بر حوزهٔ روانشناسی تسلط یافتند. ساختارگرایی وونت و تیچنر اولین مکتب فکری بود اما خیلی زود دیگران نیز قدم به عرصهٔ روانشناسی گذاشتند.

روانشناس و فیلسوف ویلیام جیمز با مکتب فکری عملگرایی، توجه خود را بر آگاهی و رفتار انسان متمرکز کرد. پس از مدتی این مکاتب فکری اولیه جای خود را به چندین رویکرد غالب و تأثیرگذار در روانشناسی دادند. روانکاوی زیگموند فروید بر چگونگی تأثیر ضمیر ناخودآگاه بر رفتار انسان متمرکز بود.

پس از مدتی مکتب رفتاری از بررسی تأثیرات درونی بر رفتار رویگردان شد و در پی آن بود که روانشناسی را به مطالعهٔ رفتارهای قابل مشاهده تبدیل کند. بعدها رویکرد انسان‌گرایانه بر اهمیت رشد شخصی و خودشکوفایی متمرکز شد. در دهه‌های 1960 و 1970 انقلاب شناختی به بررسی فرآیندهای ذهنی درونی مانند تفکر، تصمیم‌گیری، رشد زبان و حافظه دامن زد. با این‌که این مکاتب فکری هر کدام به عنوان نیروهای رقیب، به رقابت با هم پرداختند و رقیب هم تلقی می‌شوند اما هر کدام جداگانه دیدگاه ما از روانشناسی را تغییر دادند و به رشد این حوزه کمک کردند.

حوزه‌های مختلف روانشناسی

روانشناسی حوزهٔ وسیع و گسترده‌ای است که مطالعهٔ اندیشه، رفتار، رشد، شخصیت، عواطف و انگیزهٔ انسان را دربرمی‌‌گیرد. بنابراین برای این کار زیرشاخه‌ها و حوزه‌های تخصصی متفاوتی پدید آمدند. در ادامه به برخی از زمینه‌های اصلی تحقیق و کاربرد روان‌شناسی اشاره می کنیم:

آسیب‌شناسی روانی: مطالعهٔ رفتار غیرعادی و تشخیص آسیب‌های روانی است. این حوزهٔ تخصصی بر تحقیق و درمان اختلالات روانی متمرکز است و با روان درمانی و روانشناسی بالینی مرتبط است.

روانشناسی زیستی: (علوم اعصاب رفتاری) به مطالعهٔ چگونگی تأثیر فرآیندهای بیولوژیکی بر ذهن و رفتار می‌پردازد. این ناحیه ارتباط نزدیکی با علوم اعصاب دارد و متخصصین این حوزه از ابزارهایی مانند دستگاه اسکن اِم‌آرآی و پِت برای بررسی آسیب مغزی یا ناهنجاری مغزی استفاده می‌کنند.

روانشناسی بالینی: شاخه‌ای از روانشناسی است که به مطالعه، شناخت، بررسی و درمان حالات نابهنجار روانی و رفتاری و پیشگیری از آن‌ها می‌پردازد.

روانشناسی شناختی: مطالعه‌‌ٔ فرآیندهای فکری انسان از جمله تمرکز، حافظه، ادراک، تصمیم‌گیری، حل مسئله و اکتساب زبان است.

روان‌شناسی تطبیقی: یا روان‌شناسی مقایسه‌ای شاخه‌ای از روانشناسی است که به مطالعهٔ رفتار حیوانات می‌پردازد.

روانشناسی رشد: حوزه‌ای از روانشناسی است که به رشد و تکامل انسان در طول عمر او می‌پردازد. متخصصین این رشته توانایی‌های شناختی، اخلاقیات، عملکرد اجتماعی، هویت و سایر زمینه‌های زندگی انسان در طول عمرش را بررسی می‌کنند.

روانشناسی اجتماعی: بر رفتار گروهی، تأثیرات اجتماعی بر رفتار فردی، نگرش‌ها، تعصبات، انطباق، پرخاشگری و موضوعاتی از این دست تمرکز دارد.

کاربرد روانشناسی

بیشتر استفاده از روانشناسی در زمینهٔ سلامت روان است که در آن روانشناسان از اصول، تحقیقات و یافته‌های بالینی برای کمک به مراجعان استفاده می‌کنند تا آن‌ها بتوانند علائم پریشانی روانی و بیماری‌های روانی‌شان را مدیریت کنند و بر چنین مشکلاتی غلبه کنند. روانشناسی در زمینه‌های زیر نیز کاربرد دارد.

• تدوین برنامه‌های آموزشی
• کارپژوهی
• سیاست‌های عمومی
• سلامت روان
• افزایش عملکرد
• سلامت و رفاه شخصی
• تحقیقات روانشناسی
• خودیاری
• طراحی برنامه‌های اجتماعی
• رشد و پرورش کودک

بخش بزرگی از روانشناسی به تشخیص و درمان مسائل مربوط به سلامت روان اختصاص دارد اما این فقط مشتی نمونۀ خروار است. روانشناسی به افراد و جامعه کمک می‌کند تا رفتارهای خود و اطرافیانشان را درک کنند و متوجه شوند که چطور اعمال و رفتارشان بر ذهن و رفتار انسان‌های دیگر تأثیر می‌گذارد. روانشناسی بر درک مسائلی که به سلامت، زندگی روزمره و رفاه مربوط است تأثیر می‌گذارد و باعث بهبود بهره‌وری افراد می‌شود. 

بهترین کتاب‌های روانشناسی 1402

دنیای روانشناسی کاوشی فریبنده از ذهن و رفتار انسان ارائه می‌دهد. اگر مجذوب پیچیدگی‌های فکر، احساسات و ذات انسان‌ها هستید کتاب‌های روانشناسی زیر را بخوانید. با خواندن این کتاب‌ها با فرآیندهای شناختی، الگوهای رفتاری و پیچیدگی‌های سلامت روان آشنا می‌شوید.

 

کتاب افسانه‌ی عادی‌بودن

افسانه‌ی عادی بودن کتابی جذاب و متفاوت اثر پزشک مشهور گبور مته است. او این کتاب را براساس تجربیاتش با همکاری پسرش «دنیل» نوشت و در این کتاب توضیح می‌دهد چطور کلمهٔ «عادی» به‌نادرستی در جامعهٔ امروز به کار می‌رود. این پزشک معتقد است که نقشی که ضربهٔ روحی، استرس و فشارهای زندگی امروزی بر بدن و ذهن ما وارد می‌کند نادیده گرفته شده است. کتاب افسانه‌ی عادی بودن مملو از داستان‌های الهام‌بخش است که به شما کمک می‌کند تأثیر استرس در فرهنگ و رفاه را درک کنید. 

چگونه عزت ‌نفس خود را بسازیم

عزت ‌نفس همان نحوه‌ٔ ارزش‌گذاری و درک ما از خود است. درواقع عزت‌نفس را باورها و عقاید ما دربارهٔ خودمان شکل می‌دهد و عزت‌نفس پایین، زندگی شما را مختل خواهد کرد و باعث مشکلات روحی و روانی بسیاری می‌شود. کتاب چگونه عزت‌نفس خود را بسازیم اثر هاوین حسینی و سید علی آبیار حسینی است. نویسندگان در این کتابِ مصور و جذاب به شما توضیح می‌دهند که عزت‌نفس دقیقاً چیست و چرا عزت‌نفس پایین در زندگی‌تان مشکل‌ساز خواهد شد. آن‌ها به شما نشان می‌دهند چطور می‌توانند عزت‌نفس خود را بهبود ببخشید و توانایی عبور از حال بد را یاد بگیرید و در نتیجه زندگی غنی‌تر و شاد‌تری را تجربه کنید.

خانوادهٔ بدون تنش

هر خانواده‌ای داستانی دارد. برای برخی از ما خانواده یک پایهٔ محکم است که اعتماد به نفس ما از آن تغذیه می‌کند و این خانواده به ما کمک می‌کند تا بر چالش‌های زندگی غلبه کنیم. اما برای برخی خانواده منبع درد، صدمه و درگیری است و این آسیب‌ها می‌توانند مادام‌العمر باشند. ندرا گلاور تواب روا‌ن‌درمانگر، مددکار اجتماعی و نویسندهٔ آمریکایی است که با نوشته‌های خود در رسانهٔ اجتماعی اینستاگرام در ارتباط با سلامت روان به شهرت زیادی رسید و پس از آن مقاله‌های متعددی دربارهٔ سلامت روان برای نیویورک تایمز نوشت.

او در جدیدترین اثرش با عنوان خانوادهٔ بدون تنش توصیه‌های روشن و کارآمدی را برای شناسایی الگوهای ناکارآمد در خانواده بیان کرده و به شما کمک می‌کند بهترین مسیر را برای شکستن این چرخه و حرکت رو به جلو انتخاب نمایید.

رفتار

یکی از سؤال‌های همیشگی بشر در مورد ویژگی‌ها یا رفتارهای انسان این بوده است که «چه عامل یا عواملی باعث بروز یک ویژگی یا رفتار می‌شود؟» و اکنون رابرت ام. ساپولسکی در کتاب رفتار به این سؤال پاسخ می‌دهد. ساپولسکی استاد زیست‌شناسی و عصب‌شناسی و جراح مغز و اعصاب دانشگاه استنفورد و همچنین محقق و نویسندهٔ آمریکایی است.

او که با انتشار کتاب «چرا گورخرها زخم معده می‌گیرند» به شهرت رسید، این بار در کتاب رفتار به فرآیندهای بیولوژیکی مختلفی پرداخته که بر رفتار انسان تأثیر می‌گذارند. او در این کتاب یافته‌های علمی و اغلب پیچیدهٔ رشته‌های علمی را تا حد ممکن به شکلی ساده و قابل‌فهم توضیح داده است و با مطالعهٔ این کتاب نگاه شما به رفتار و به‌طور کلی انسان‌ها تغییر خواهد کرد.

مردی که زنش را با کلاه اشتباه می‌گرفت!

الیور ساکس عصب‌شناسی بنام است که خارج از حوزهٔ تخصصش از شیمی گرفته تا ادبیات را مطالعه کرده و دربارهٔ آن‌ها نوشته است. او معتقد است ما نه‌تنها برای این صحبت می‌کنیم که به دیگران بگوییم چه فکر می‌کنیم، بلکه به خودمان هم می‌گوییم که چه فکر می‌‌کنیم.

مردی که زنش را با کلاه اشتباه می‌گرفت یکی از آثار جذاب و جالب توجه الیور ساکس است. این نویسنده در قالب چندین داستان طنز و خواندنی، نگاهی گیرا به دنیای اختلالات عصبی انداخته است. او در این داستان‌ها اسرار مغز و انعطاف‌پذیری روح انسان را بررسی کرده است. داستان‌های بالینی ساکس در این کتاب به ما کمک می‌کند بفهمیم عصب‌شناسی و تجربهٔ انسانی چه تأثیری بر درک ما گذاشته است.

زندگی‌های پنهان درونگرایان 

درونگرایی چیست؟ برونگرایی چیست؟ جدیداً واژه‌ای به نام میانگرا نیز به این واژگان افزوده شده است. اما بسیاری معتقدند که دنیای امروز ما برای برونگرایان ساخته شده است و درونگرایان بیشتر فشارهای اجتماعی را متحمل می‌شوند. جن گرانمن روزنامه‌نگار و معلم آمریکایی نیز خود یک درونگرا است. او با مطالعه و تحقیقات مختلف متوجه دنیای پنهان درون خود و تمام درونگرایان شد و در کتاب زندگی‌های پنهان درونگرایان، این دنیای عجیب و جذاب را برای همه فاش کرد.

او هدف خود را از نوشتن این کتاب چنین عنوان کرد که دوست دارد به تمام درونگرایان دنیا بگوید که درونگرایی هیچ ایرادی ندارد، هیچ ایرادی ندارد که شما بخواهید جمعه‌شب به‌جای رفتن به مهمانی در خانه بمانید و این‌که درون‌گران بودن پدیده‌ای کاملاً عادی و طبیعی است.

تله شادمانی

دکتر راس هریس مربی مشهور جهانی در زمینهٔ اَکت‌ (درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد) و روان‌درمانگری بنام است. او که با نوشتن کتاب «سیلی واقعیت» تبدیل به نویسنده‌ای جهانی شد، کتاب جدید خود را بر اساس درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد نوشت.

او سعی دارد در این کتاب از افسانه‌های رایج در مورد شادی و همیشه مثبت‌بودن بگوید که در نهایت منجر به استرس، اضطراب و افسردگی می‌شوند. او در این کتاب پرفروش نشان می‌دهد که چطور میلیون‌ها انسان به‌طور ناخواسته در تلهٔ شادمانی گرفتار شده‌اند و سپس ابزاری مؤثر بر اساس درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و اصول ذهن آگاهی را در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد تا بتوانند با استفاده از آن‌ها از شر این تله خلاص شوند.

هشت قاعده‌ی عشق

جی شتی نویسنده و پادکست‌سازی است که در گذشته راهب بوده و معروف‌ترین اثرش «مثل یک راهب فکر کن» است. او پس از آن زندگی‌اش را وقف کمک به انسان‌ها کرد تا دیگران نیز بتوانند مانند خودش به آرامش برسند و زندگی‌ای هدفمند را در پیش بگیرند.

او در جدیدترین کتابش با عنوان هشت قاعده‌ی عشق که آن را بر اساس حکمت‌های باستانی و یافته‌های جدید علمی نوشته است، به شما کمک می‌کند هر مرحله از زندگی را عاشقانه طی کنید. شتی با الهام از حکمتِ دین هندو و علم مدرن، در این کتاب به کل چرخهٔ رابطه‌های عاشقانه از اولین قرارهای ملاقات گرفته تا زندگی مشترک و جدایی و شروع دوباره می‌پردازد و به شما نشان می‌دهد که چگونه گرفتار وعده‌های دروغین و افراد نادرست نشوید.