خودشناسی چیست؟

شاید وقتی پای خودشناسی درمیان است با خود بگویید که می‌دانید چه رنگی دوست دارید یا بستنی یا غذای مورد علاقه‌تان چیست، اما واقعیت این است که خودشناسی مبحثی بسیار پیچیده‌تر است. در اصل خودشناسی همان بررسی فرآیندهای فکری، باورها، ارزش‌ها و رفتار‌های شماست. 

اگر خودتان را نشناسید نمی‌توانید زندگی‌ای واقعی را تجربه کنید، یا ممکن است نتوانید در روابطتان حدومرز تعیین کنید و اعتمادبه‌نفس کافی نیز نخواهید داشت و ممکن است حتی در زمینهٔ شغلی نیز با مشکلاتی روبه‌رو شوید. بنابراین اگر در روابط کاری و شخصی و زندگی خود مشکلات زیادی را تجربه می‌کنید، یا رفتارهایی می‌کنید که بعداً از انجامشان پشیمان می‌شوید وقت آن است که تغییری در خود به وجود آورید. 

برای داشتن زندگی بهتر شما باید به خودشناسی برسید و رفتارهایتان را تغییر بدهید، اما چگونه باید تغییر کنیم و اصلاً چه چیزی را باید تغییر داد؟ خودشناسی باعث می‌شود خودتان را بشناسید و از افکار خود آگاه شوید و وقتی از افکار و آگاهی درونی خود استفاده می‌کنید، مهارتی را نشان می‌دهید که از 200 میلیون سال تکامل ناشی می‌شود. 

اگر از خودشناسی دست بکشید درواقع یک ویژگی اساسی انسانی را نادیده گرفته‌اید و نتیجهٔ آن چیزی جز عزت‌نفس پایین نخواهد بود. عزت‌نفس پایین می‌تواند به سلامت روان شما آسیب بزند و باعث خصومت، کناره‌گیری اجتماعی، افسردگی، اضطراب یا اختلال در عادات غذایی شود. ناتوانی در شناخت نقاط قوت، کیفیت زندگی شما را پایین می‌آورد.

وقتی این اتفاق می‌افتد، به‌جای این‌که خودتان برای زندگی‌تان تصمیم بگیرید، نیروهای خارجی هستند که بر رفتار شما تأثیر می‌گذارند و شما را به هر مسیری که بخواهند می‌کشانند. شما به احساساتتان اجازه می‌دهید کنترل شما را به‌دست بگیرند و ممکن است در الگوهای رفتاری‌ای به دام بیفتید که شادی را از زندگی شما سلب کنند. 

تفاوت خودشناسی و خودآگاهی

خودشناسی یکی از مهم‌ترین قدم‌ها برای رسیدن به زندگی‌ای درست و سازنده است. اما فرق خودشناسی با خودآگاهی چیست؟

اولین قدم برای رسیدن به خودشناسی، خودآگاهی است. خودآگاهی باعث می‌شود که شما در زندگی صداقت بیشتری به خرج دهید، اعتمادبه‌نفس بالاتری داشته باشید و خلاق‌تر باشید. خودشناسی به اطلاعاتی در مورد تمایلات ذهنی مانند وضعیت عاطفی، ویژگی‌های شخصیتی و الگوهای رفتاری ما اشاره دارد اما روانشناسان خودآگاهی را پله‌ای در مسیر خودشناسی می‌دانند.

دنیل گولمن اظهار می‌کند که در خودآگاهی، ذهن تجربیات و احساسات مربوطه را بررسی می‌کند. این بررسی می‌تواند هم غیرواکنشی و هم به‌دور از قضاوت باشد. از نظر گولمن، خودآگاهی یعنی «آگاه بودن از خلق‌وخو و افکار». همچنین مطالعات نشان می‌دهد که پرورش خودآگاهی باعث رضایت از شغل و زندگی می‌شود و بر تفکر انتقادی و تصمیم‌گیری نیز تأثیر می‌گذارد.

خودآگاهی و خودشناسی منجر به کشف احساساتی می‌‌شود که هر روز بر اعمال شما تأثیر می‌گذارند. پس زمانی که از احساسات خود آگاه شوید، می‌توانید دوباره کنترل خود و زندگی‌تان را به‌دست بگیرید. شما می‌توانید تغییراتی ایجاد کنید که باعث می‌شوند به خودِ واقعی‌تان نزدیک‌تر شوید. در ادامه از برخی از مزایای متعددی می‌گوییم که با درک خود می‌توانید به آن‌ها برسید:

• پذیرش خود: وقتی خود را بشناسید، می‌توانید برای پذیرش ویژگی‌های شخصیتی خود قدم بردارید و شفقت بیشتری نسبت به خود نشان دهید. 

• افزایش اعتمادبه‌نفس: وقتی یاد بگیرید خود را دوست داشته باشید، با خودتان بهتر رفتار می‌کنید و انتظار دارید دیگران نیز همین کار را در قبال شما انجام دهند.

• شَک کمتر: با خودشناسی تصمیم‌گیری برایتان آسان‌تر خواهد بود چون می‌دانید هر لحظه به چه چیزی نیاز دارید.

• تصمیم‌گیری بهتر: شما تصمیمات بهتری می‌گیرید که با ارزش‌ها و باورهای اصلی‌تان هماهنگ است و همین شما را به هدف یا اهدافتان نزدیک‌تر می‌کند.

• بهبود رفاه: شناخت خود نوعی مراقبت از خود است. بنابراین خودشناسی باعث می‌شود شما از نظر اجتماعی، ذهنی و جسمی سلامت باشید.

• افزایش هوش هیجانی: وقتی احساسات خود را درک کنید، همدلی با دیگران نیز برایتان آسان‌تر می‌شود.

• خودپندارهٔ مثبت: خودآگاهی فقط به معنای یافتن عیوب نیست. خودشناسی و خودآگاهی به شما کمک می‌کنند هم نقاط ضعف و هم قوت خود را بشناسید و به فردی عالی تبدیل شوید.

• خودسازی: زمانی که خودتان را بشناسید و خودآگاه باشید، دیگر بدون فکر کردن دست به کاری نمی‌زنید. شما محرک‌های خود را می‌شناسید و یاد خواهید گرفت چطور نسبت به هر چیزی واکنش منفی نشان ندهید. 

 

نمونه‌هایی از خودشناسی در زندگی واقعی

بینشی که خودشناسی به ارمغان می‌آورد می‌تواند زندگی شما را دگرگون کند. با خودشناسی، تصمیمات بهتری می‌گیرید و می‌توانید در مسیر درستی قدم بگذارید و به اهداف خود برسید. در ادامه دربارهٔ دو تن از شخصیت‌های مهم تاریخ صحبت کرده‌ایم که توانستند با خودشناسی تغییرات بزرگی در زندگی‌شان به‌وجود بیاورند. 

 

نائومی اوزاکا

اقدامات شجاعانهٔ ستارهٔ تنیس ژاپنی، نائومی اوزاکا، نشان‌دهندهٔ خودشناسی است. اوزاکا برندهٔ چندین جایزه در ورزش تنیس شده و یکی از پردرآمدترین ورزشکاران زن جهان است. او با امتناع از شرکت در کنفرانس‌های مطبوعاتی آزادِ فرانسه در سال 2021 تصمیم سختی گرفت و سلامت روانی خود را مقدم بر حرفه و وجههٔ عمومی خود قرار داد. 

با این‌که او در اوج شهرت قرار داشت اما از مسابقات کنار رفت و متعاقباً 15000 دلار جریمه شد اما او خود را از نظر فیزیکی، ذهنی، اجتماعی و حرفه‌ای می‌شناخت. او در رسانه‌های اجتماعی از دوره‌های طولانی افسردگی‌ پس از اولین قهرمانی‌اش در سال 2018 صحبت کرد. با این‌که لنز دوربین خبرنگارها و نگاه مردم به او بود اما مراقبت از خود را بر حرفه‌اش ترجیح داد. اوزاکا نمونهٔ نادری از کسانی است که می‌دانند خودشناسی بر تصمیم‌گیری‌های حیاتی تأثیر می‌گذارد و زندگی را تغییر می‌دهد.

ویکتور فرانکل

ویکتور فرانکل روان‌پزشک و روان‌درمانگر قرن بیستم بود که از هولوکاست و شرایط وحشتناکِ آن زنده بیرون آمد و «لوگوتراپی» را بنیان نهاد و کتاب‌هایی در این باره نوشت. فرانکل در سال 1905 در وین اتریش به دنیا آمد و مدرک دکترایش را از دانشگاه وین اخذ کرد. او بیشتر زندگی‌اش دربارهٔ افسردگی و خودکشی تحقیق می‌کرد. 

پس از سال‌ها انتظار فرانکل ویزای خود را دریافت کرد تا به ایالات متحده مهاجرت کند اما این تصمیم به معنی دوری از والدین، همسر و خواهر و برادرهایش بود. پس از تفکر بسیار، فرانکل هیچ اقدامی نکرد و ویزایش باطل شد. در سال 1942 فرانکل به همراه خانواده‌اش به اردوگاه کار اجباری ترزینشتات فرستاده شد. او تنها عضو خانواده‌اش بود که از آن زندان زنده بیرون آمد.

تجربه‌های وحشتناک فرانکل طی دورۀ اسارات او را به سطح بالایی از خودشناسی رساند، در واقع این فرانکل بود که تصمیم گرفت شرایط سخت اردوگاه را مانند یک دورۀ آزمایشی تحمل کند تا نظریات روانکاوانه‌اش را مورد بررسی و آزمون قرار دهد. او پس از آزادی خودش را وقف درمان بیماران با روش ابداعی خود کرد که نامش را معنادرمانی گذاشته بود. مجموعه آثار فرانکل، دستاوردها و تصمیمات متحول‌کنندهٔ زندگی او نشان‌دهندهٔ مهارت خودشناسی است و اهداف، ارزش‌ها، باورها و هویت اجتماعی او را منعکس می‌کند.

 

بهترین کتاب‌‌ها برای خودشناسی

در ادامه کتاب‌‌هایی را به شما معرفی می‌کنیم که می‌توانند در مسیر خودشناسی و خودآگاهی به شما کمک کنند.

 

انسان در جستجوی معنا

ویکتور فرانکل متخصص مغز و اعصاب اتریشی، نویسندهٔ مشهور کتاب انسان در جستجوی معنا، بنیان‌گذار معنادرمانی یا «لوگوتراپی» و یکی از بازماندگان هولوکاست است. او این کتاب را بر اساس تجربیات شخصی خود نوشته است.

ویکتور فرانکل در کتاب انسان در جستجوی معنا از زندانی‌شدن در اردوگاه کار اجباری نازی‌ها در طول جنگ جهانی دوم می‌گوید و در نیمهٔ دوم کتاب مفاهیم معنادرمانی و تحلیل‌ وجودی را شرح می‌دهد. به گفتهٔ فرانکل، این‌که یک زندانی چقدر دوام بیاورد، بسیار بستگی به نحوهٔ تصور آینده در ذهنش دارد. این کتاب بر روی اندیشه و سبک زندگی شما تأثیر زیادی خواهد گذاشت و یکی از مشهورترین کتاب‌های روان‌شناختی تمامِ دوران محسوب می‌‌شود.

از دو که حرف می‌زنم از چه حرف می‌زنم 

هاروکی موراکامی نویسندهٔ ژاپنی است که تاکنون میلیون‌‌ها نسخه از کتاب‌هایش در سراسر جهان به فروش رفته و برندهٔ جوایز بسیاری شده است. بسیاری این نویسنده را با کتاب «کافکا در کرانه» می‌شناسند. کتابِ از دو حرف می‌زنم از چه حرف می‌زنم این نویسنده درواقع سرگذشت‌نامهٔ اوست که از زبان خودش نوشته شده است. 

موراکامی از اوایل دههٔ 1980 شروع به دویدن کرد و از آن‌زمان تاکنون در بیش از بیست مسابقهٔ دو و یک فراماراتون شرکت داشته است و در این کتاب از علاقه، روزمرگی‌ها و علاقه‌اش به مشارکت در دویدن‌های طولاتی مدت می‌نویسد و درواقع دویدن و نوشتن را به‌ هم متصل کرده است. افکار و روزمرگی‌های این نویسنده بسیار خواندنی است و بر زندگی شما تأثیر خواهد گذاشت.

هنر ظریف رهایی از دغدغه‌ها

کتاب هنر ظریف رهایی از دغدغه‌ها اثر مارک منسن نویسنده و کارآفرین آمریکایی است. مارک معتقد است که کتاب‌های معمول خودیاری و رسانه‌های اجتماعی مثبت‌بودن بی‌معنی را رواج داده‌اند و این مثبت‌بودن نه عملی است و نه می‌تواند فرد را خوشحال کند.

حالا مارک منسن در این کتاب با استفاده از تجربیات شخصی خودش و داستان‌های خواندنی به شما نشان می‌دهد که چگونه می‌توان دست از همیشه مثبت بودن برداشت و انسانی‌ غنی‌تر و شاد‌تر شد. این کتاب واکنش منسن به صنعت خودیاری بود تا نشان دهد برای رسیدن به زندگی‌ای آرام و شاد، بهتر است دست از تلاش مداوم برای رسیدن به شادی بردارید.

نیروی حال

کتاب نیروی حال اثر اکهارت تول پس از انتشار بیش از 2 میلیون نسخه در سراسر جهان به‌فروش رفت و به بیش از 30 زبان ترجمه شد. اکهارت تول در کتاب نیروی حال خوانندگان را به یک سفر معنوی الهام‌بخش می‌برد تا بتوانند خود واقعی‌شان را بیابند و به خودشناسی، رشد شخصی و معنویت برسند.

در حقیقت اکهارت تول در این کتاب از کشف حقیقت و نور می‌گوید. او در فصل اول این کتاب شما را با روشنگری و دشمن ذاتی آن یعنی ذهن شما آشنا می‌کند و به شما نشان می‌دهد چگونه با زندگی کردن در زمان حال به خودشناسی برسید و از زندگی خود لذت ببرید. 

شجاعت در برهوت

برنه‌ براون متخصص علوم اجتماعی است که توانست با ویدیوهای الهام‌بخش و کتاب‌هایش زندگی میلیون‌ها انسان را تغییر دهد. او در کتاب شجاعت در برهوت از تجربیاتی می‌گوید که می‌توانند به زندگی ما معنا ببخشند. برنه براون به زبان ساده در این کتاب از عشق، تعلق، شرم، همدلی و در نهایت شجاعت می‌گوید و به شما یک فرآیند چهار مرحله‌ای را معرفی می‌کند که زندگی و باورهایتان را دگرگون خواهد کرد.

برنه براون معتقد است اگر دست از تلاش برای همرنگ جماعت شدن بردارید و خود واقعی‌تان را بشناسید آن‌وقت می‌توانید به خودتان تعلق داشته باشید. او در این کتاب ابراز صحیح خشم و ناراحتی را به شما نشان می‌دهد و از شما می‌خواهد قبل از آن‌که احساسات منفی‌تان تبدیل به رنجش شود، آن را تبدیل به یک حالت مثبت کنید. برنه براون در این کتاب به شما نشان می‌دهد که چطور به تنهایی روی پای خود بایستید.

زندگی خود را دوباره بیافرینید

جفری یانگ و ژانت کلوسکو دو تن از برجسته‌ترین روان‌شناسان آمریکایی هستند. کتابِ زندگی خود را دوباره بیافرینید اثر این دو روان‌شناس برجسته است که آن را با کمک اصول شناخت‌درمانی نوشتند و سعی دارند در این کتاب به شما نشان دهند چطور می‌توانید از دست الگوهای فکری منفی بدون استفاده از دارو خلاص شوید.

این دو روان‌شناس در این کتاب از تله‌های رایج زندگی می‌گویند و به شما نشان می‌دهند چطور به راحتی با کمک تمرینات گام‌به‌گامِ این کتاب، خود را از دست این تله‌ها خلاص کنید، به خودشناسی برسید و در نهایت زندگی‌ای پُربارتر و رضایت‌بخش داشته باشید. 

روزی که زندگی کردن آموختم

کتاب روزی که زندگی کردن آموختم اثر لوران گونل متخصص توسعهٔ شخصی است و به 25 زبان ترجمه شده‌ است. او در این کتاب شما را به سفر و داستانی ماجراجویانه می‌کشاند و به‌دنبال یافتن رازهای انسان است.

این کتابِ ساده داستان مردی به نام جاناتان است که برخلاف موفقیت‌هایش درگیری‌های زیادی در زندگی خود دارد. تا این‌که روزی در حال قدم‌زدن در ساحل با فالگیری روبه‌رو می‌شود که به او می‌گوید می‌تواند آینده‌اش را پیشگویی کند و همین پیشگویی زندگی جاناتان را برای همیشه تغییر می‌دهد.