تنبلی چیست؟

اول از همه این را بدانید که تنبلی یک اصطلاح بالینی و رسمی در زمینۀ روانشناسی یا پزشکی نیست. شما نمی‌توانید به دکتر روانشناس مراجعه کنید و پزشک تشخیص دهد که شما تنبل هستید! بر اساس مطالعاتی که در سال 2018 منتشر شد، تنبلی را می‌توان شکست در انجام کار به دلیل عوامل آگاهانه و قابل کنترل -یعنی همان عدم تلاش فردی- در نظر گرفت.

طبق این تعریف، یعنی دانش‌آموزی که به‌خاطر اختلال توجه نمی‌تواند تکالیفش را درست انجام دهد تنبل نیست اما دانش‌آموزی که توانایی انجام کارها و تکالیفش را دارد اما انتخاب می‌کند که آن‌ها را انجام ندارد در واقع تنبل است.

برای همین مفهوم تنبلی اغلب در تحقیقات روانشناسی جای ندارد اما بسیار نزدیک و مرتبط با اصطلاح «اهمال کاری» است. هر دو کلمه برای بی‌میلی به تلاش استفاده می‌شود و ما از هر دوی این کلمات در گفتار روزمره استفاده می‌کنیم.

چرا تنبلی می‌کنیم؟

به گفتۀ متخصصان، عدم انگیزۀ کافی برای بلند شدن از رختخواب یا انجام یک کار می‌تواند علت روانی داشته باشد که شاید به آن توجه نکرده‌ایم. این‌که دائماً احساس تنبلی کنید چندان خوشایند نیست، این احساس می‌تواند بر عملکرد شما در محل کار و روابط شما تأثیر بگذارد و به‌طور کلی استرس شما را افزایش می‌دهد.

مهم است که ابتدا روال زندگی و سبک زندگی کلی خود را ارزیابی کنید تا ببینید چه چیزی کم است و بر این اساس تغییرات مثبت در زندگی‌تان ایجاد کنید. 

اگر احساس می‌کنید در زندگی گرفتار شده‌اید، همین باعث تنبلی می‌شود. وقتی در یک روال خسته‌کننده یا یکنواخت گیر بکنید مغز شما سعی می‌کند دوباره خود را تنظیم کند. این باعث می‌شود که ما نسبت به انجام کارها احساس بی‌انگیزگی و بی‌علاقگی داشته باشیم. برای مبارزه با روال خسته‌کنندۀ زندگی باید مغزتان را درگیر نگه دارید و هر روز چیزهای جدیدی را امتحان کنید، حتی اگر کاری کوچک باشد و بدین ترتیب چرخۀ کسالت و تنبلی را بشکنید.

بعلاوه اگر خواب کافی ندارید ممکن است احساس تنبلی کنید. وقتی خسته هستیم مغز ما می‌تواند واقعاً کُند شود. داشتن خواب کافی بسیار مهم است. اطمینان حاصل کنید که 7 تا 8 ساعت و سر ساعت بخوابید و همچنین سر ساعت بیدار شوید و همین کمک می‌کند تا آرام شوید. 

اکنون‌گرایی یکی از دلایل تنبلی است. ساعت ۶ صبح است و صدای زنگ ساعت خود را می‌شنوید. خواب‌آلود هستید و از خودتان می‌پرسید چرا ساعت‌تان ان‌قدر زود زنگ زده است و بعد متوجه می‌شوید. به خودتان قول داده‌اید که قبل از کار برای دویدن بیرون بروید. اما بسیار خواب‌تان می‌آید و بیرون هم هوا واقعاً سرد است.

چه کار می‌کنید؟ تصمیم می‌گیرد یک ساعت دیگر نیز در رختخواب بمانید یا از رختخواب بیرون می‌پرید و کفش‌های ورزشی‌تان را می‌پوشید؟

تصمیم به خوابیدن باعث شادی فوری شما می‌شود که در واقع جوهر اکنون‌گرایی است. به زبان ساده‌تر، وقتی فرصت انتخاب بین یک پاداش کوچک‌تر و یک پاداش بزرگ‌تر در آینده به افراد داده می‌شود، آن‌ها تمایل دارند که پاداش فوری را انتخاب کنند چون ما دوست داریم در لحظه لذت را تجربه کنیم و بعلاوه به هیچ‌وجه از منتظر ماندن خوشمان نمی‌آید و همین عامل به تعویق انداختن کارها و تنبلی کردن است.

ویژگی‌های افراد تنبل

هیچ‌کس دوست ندارد که بشنود تنبل است، حتی افرادی که واقعاً تنبل هستند. ولی تنفر از این کلمه باعث نمی‌شود تنبل نباشید. واقعیت این است که بسیاری از ما در زندگی متوجه نمی‌شویم که با عادت‌هایمان تبدیل به فردی تنبل می‌شویم و می‌گذاریم تا این عادت‌ها زندگی ما را تغییر دهند.

بسیاری از ما دوست داریم برنامۀ روزانه بریزیم، کارهایمان را به موقع انجام دهیم، به اهدافمان برسیم اما ناگهان همه چیز با تنبلی به‌هم می‌ریزد. در این‌جا به چهار ویژگی رایج افراد تنبل اشاره می‌کنیم.

 

۱. افراد تنبل برای هر چیزی بهانه‌ای دارند

افراد تنبل همیشه دلیلی دارند که چرا نمی‌توانند، نمی‌خواهند یا نباید کاری را انجام دهند. افراد تنبل برای دفاع از اقدام خود، برای اجتناب از مسئولیت یا نادیده گرفتن آن‌ها همیشه بهانه می‌آورند. در بیشتر موارد اهمال‌کاری و تنبلی خود را نیز به گردن عوامل بیرونی یا شخص دیگری می‌اندازند. رایج‌ترین دلایلی که افراد تنبل به‌خاطرشان بهانه می‌آورند موارد زیر است:

• ترس از شکست
• ترس از تغییر
• ترس از موقعیت‌های چالش‌برانگیز
• ترس از مسئولیت
• عدم اعتماد به نفس
• عدم تعهد

 

2. صرف زمان زیاد در رسانه‌های اجتماعی

امروزه صرف زمان زیاد در رسانه‌های اجتماعی تبدیل به یک ویژگی رایج و یک بهانه برای افراد تنبل شده است تا در مورد اتلاف وقت احساس گناه نکنند. این افراد در رسانه‌های اجتماعی وقت نمی‌گذرانند بلکه در آن‌ها زندگی می‌کنند و نفس می‌کشند. با این‌که اینترنت و رسانه‌های اجتماعی می‌تواند مکانی عالی برای پیشرفت، دریافت ایده‌های جدید، بازاریابی و شبکه‌سازی باشد اما همچنین می‌تواند باعث شود فرد تنبل کل روز را گوشی به دست روی مبل بگذراند.

اگر رسانه‌های اجتماعی بخش‌قابل‌توجهی از روز شما را به خود اختصاص داده و هیچ چیز سازنده‌ای از آن در نمی‌آید، اگر صدای نوتیفیکشن گوشی باعث می‌شود از جا بپرید و گوشی خود را چک کنید، اگر دسترسی نداشتن به رسانه‌های اجتماعی باعث اضطراب‌تان می‌شود و از تلفن خود به عنوان وسیله‌ای برای به تعویق انداختن کارها استفاده می‌کنید، بدانید که وارد چرخۀ تنبلی شده‌اید. 

 

۳. هیچ تلاشی نمی‌کنند

افراد تنبل معمولاً از پتانسیل‌هایشان آگاه هستند اما به خاطر این‌که باید ساعت‌ها تلاش یا فداکاری کنند، دست به کاری نمی‌زنند یا به دستاوردهای معمولی رضایت می‌دهند. حقیقت این است که حتی برای موفقیت در کارهای ساده نیز باید حداکثر تلاشتان را بکنید. با این کار عادت مطلوبی در خود ایجاد می‌کنید که همیشه بابت انجام هر کاری سنگ تمام بگذارید و از نهایت قدرت و انرژی‌تان استفاده کنید.

 

۴. تنبل‌ها استاد اهمال‌کاری هستند!

افراد تنبل اغلب بیشتر کارها را برای لحظۀ آخر می‌گذارند چون تحت فشار عملکرد بهتری دارند. به تعویق انداختن کارها، در واقع تلاش یک فرد برای انجام وظایف به دلیل احساسات منفی و عذاب وجدان است. برای همین تنبل‌ها با این‌که فرصت دارند اما همیشه می‌گویند که اکنون حوصلۀ انجام کاری را ندارند. یکی از بزرگ‌ترین دلایل به‌تعویق انداختن انجام وظایف این است که تنبل‌ها تصور می‌کنند برای انجام کارها انگیزۀ کافی را ندارند.
باید این را درک کنید که شاید هیچ‌وقت برای انجام کاری به زمان مناسب یا انگیزۀ کافی نرسید، پس باید کار را در همان نقطه‌ای که هستید آغاز کنید تا انگیزه و انرژی انجام کار هم به سراغتان بیاید.

چرا باید با تنبلی مبارزه کنیم؟ 

همۀ ما می‌دانیم چقدر تنبلی برای ما مضر است اما گاهی اوقات باید به خودمان یادآوری کنیم که تنبلی نباید تبدیل به عادت شود و چه معایب و مضراتی ممکن است داشته باشد:

• تنبلی منجر به مشکلات مالی می‌شود.
• تنبلی منجر به سبک زندگی کم‌ تحرک می‌شود.
• تنبلی در شما احساس گناه ایجاد می‌کند.
• تنبلی منجر به چاقی می‌شود.
• تنبلی انعطاف‌پذیری در زندگی را کاهش می‌دهد.
• تنبلی زمان انجام کار را افزایش می‌دهد.
• تنبلی بهره‌وری را کاهش می‌دهد.
• تنبلی می‌تواند باعث ناامنی شود.
• تنبلی دوستی‌ها را از بین می‌برد.
• تنبلی منجر به اضطراب و استرس می‌شود.
• تنبلی شما را از رسیدن به رویاهایتان باز می‌دارد.
• تنبلی باعث بدبینی می‌شود.

در واقع تنبلی تبدیل به ماسکی می‌شود که با آن مشکلاتی را که با آن‌ها روبه‌رو می‌شویم می‌پوشانیم. اما واقعیت این است که با پنهان کردن مشکلات، مشکلات به مرور بزرگ‌تر و بزرگ‌تر می‌شوند تا زمانی که دیگر هیچ راهی برای رفع آن نداریم و برای همین در نهایت تنبلی منجر به درماندگی می‌شود.

آیا تنبلی کردن فایده‌ای هم دارد؟ 

حتما این داستان معروف را که به بیل گیتس نسبت داده‌اند شنیده‌اید. می‌گویند شرکت او به دنبال استخدام افراد تنبل است چون تنبل‌ها کارها را به ساده‌ترین روش ممکن انجام می‌دهند! در واقع باید گفت که تنبلی آن‌قدرها هم بد نیست. فرض کنید یک روز بسیار پرمشغله داشته‌اید، آیا واقعاً دنیا به آخر می‌رسد اگر فردای آن روز کمی به خودتان استراحت بدهید و دست به هیچ‌کاری نزنید؟ 

واقعیت این است که انسان نمی‌تواند همیشه در حال تلاش و در اوج باشد برای همین گاهی اوقات باید لم بدهید، استراحت کنید و تنبل باشید. حتی نظر ال جینی،‌ نویسندۀ کتاب اندر مزایای تنبلی نیز همین است!

 

اندر مزایای تنبلی (خرد و حکمت زندگی)

ال جینی استاد اخلاق تجارت و رئيس گروه مدیریت دانشگاه مدیریت بازرگانی لویولا شیکاگو، کتاب اندر مزایای تنبلی را در سال 2003 منتشر کرد. اندر مزایای تنبلی دومین کتاب از مجموعۀ خرد و حکمت زندگی است که در آن نویسنده به فلسفۀ کار ، تفریح و البته اوقات فراغت پرداخته است. 

ال جینی با تکیه بر مطالعات موردی عمیق و مشاهدات فیلسوفان، نویسندگان و جامعه‌شناسانی همچون ارسطو، مارک تواین و تورشتاین وبلن، استدلال می‌کند که چرا استراحت و تعطیلات بسیار مورد احترام است و چرا «هیچ کاری انجام ندادن» یک ضرورت اساسی بشر است.

چند راهکار ساده و عملی برای غلبه بر تنبلی 

نیاز دارید یک روز دست به هیچ کاری نزنید و فقط گوشۀ مبل لم بدهید و تلویزیون نگاه کنید؟ هیچ اشکالی ندارد. همۀ ما گهگاهی نیاز داریم که تنبل باشیم. اما اگر متوجه شدید که هر روز تنبل و تنبل‌تر شد‌ه‌اید و در انجام کارها مشکل دارید بهتر است این احساس را با تنبلی اشتباه نگیرید. 

در ادامه به شما چند نکته می‌گوییم تا بتوانید از شر تنبلی خلاص شوید ولی اگر با این راهکارها نتوانستید بر تنبلی غلبه کنید ممکن است دچار افسردگی شده باشید و بهتر است با یک متخصص روانشناس مشورت کنید.

 

۱. اهداف قابل مدیریت

تعیین اهداف غیر واقعی و انجام کارهای بیش از حدِ توان‌تان، می‌تواند باعث فرسودگی شغلی شود. فرسودگی شغلی می‌تواند باعث خستگی، از دست دادن علاقه و انگیزه و اشتیاق شود. با تعیین اهداف کوچک‌ و دست‌یافتنی می‌توانید احساس فشار ذهنی را کم کنید تا دچار فرسودگی شغلی نشوید.

 

۲. کنار گذاشتن کمال‌گرایی

امروزه درصد زیادی از مردم کمال‌گرا هستند و این مشکل عوارض روانی دارد. محیط زندگی رقابتی، انتظارات غیرواقعی، والدین مضطرب و کنترل‌گر می‌توانند نسلی کمال‌گرا به جا بگذارند. افزایش کمال‌گرایی باعث می‌شود افراد بیش از حد از خود و دیگران انتقاد کنند و همچنین کمال‌گرایی در نهایت منجر به افسردگی و اضطراب می‌شود.

 

3. خودگویی مثبت

حتماً شما هم مثل همۀ مردم در ذهن با خودتان گفت‌وگو می‌کنید. خودگویی منفی می‌تواند تلاش‌های شما را بر باد بدهد و شما را دچار افسردگی کند. این‌که دائماً بابت انجام ندادن کاری به خودتان بگویید که تنبل هستید، در واقع نوعی خودگویی منفی است. با تمرین خودگویی مثبت می‌توانید صدای درونی منفی خود را متوقف کنید.

 

4. اجتناب از حواس‌پرتی

همۀ ما وقتی دوست نداریم کاری را انجام دهیم به سراغ انجام کارهای مختلف و صد البته بیهوده می‌رویم، مثلاً ممکن است به جای انجام یک کار مهم به سراغ تلفن همراهمان برویم یا با حیوان خانگی‌مان بازی کنیم. راهی بیابید که حواس‌پرتی‌هایتان را کمتر کنید. مثلاً می‌توانید کارهایتان را به دور از تلفن همراه و تلویزیون در یک مکان آرام مثل کتابخانه انجام دهید.

 

5. تغذیۀ مناسب

از غذاهای مغذی و سرشار از پروتئین استفاده کنید. برخی از غذاها انرژی شما را افزایش می‌دهند و قند خون‌ شما را ثابت نگه می‌دارند تا کمتر احساس تنبلی و کسالت کنید. غذاهایی مثل ماست یونانی، موز، بادام، تخم‌مرغ و ماهی احساس تنبلی را کاهش می‌دهند.

در مقابل از مصرف غذاهای شیرین و پرچرب خودداری کنید. تغذیه و بهره‌وری با هم مرتبط هستند بنابراین غذاهایی نخورید که انرژی شما را تخلیه می‌کنند یا دیرهضم می‌شوند. غذاها و نوشیدنی‌هایی با قند بالا، کربوهیدارت‌های تصفیه شده مثل نان سفید و پاستا، الکل، غذاهای سرخ شده و فست‌فود در این دسته خوراکی‌ها قرار می‌گیرند.

 

6. ورزش

در کنار فواید متعدد دیگر، ورزش راهی مطمئن برای رهایی از تنبلی است. فقط چند دقیقه ورزش می‌تواند سطح انرژی را افزایش دهد و خلق و خوی شما را بهبود ببخشد و اضطراب، استرس و افسردگی را کاهش دهد، چون هر کدام از این‌ها می‌تواند باعث شود شما احساس خستگی، تنبلی و بی‌انگیزگی کنید. برای مبارزه با احساس تنبلی می‌توانید یک پیاده‌روی کوتاه داشته باشید یا دوچرخه‌سواری کنید.

 

۷. نوشیدن آب کافی

فواید نوشیدن آب بی‌پایان است و نوشیدن آب می‌تواند به مبارزه با تنبلی کمک کند. نوشیدن آب کافی می‌تواند سطح انرژی و عملکرد مغز را افزایش دهد و به افزایش توانایی جسمانی کمک ‌کند. بنابراین اگر احساس تنبلی می‌کنید، چند جرعه آب بنوشید.

 

۸. سیگار نکشید

افزایش سطح انرژی و گردش خون و اکسیژن تنها چند مورد از مزایای ترک سیگار است. همچنین با ترک سیگار سیستم ایمنی شما تقویت می‌شود و خطر ابتلا به بیماری‌های جدی نیز کاهش می‌یابد. 

چند کتاب برای غلبه بر تنبلی

تنبلی یک ویژگی شخصیتی نیست، در واقع یک انتخاب است و این حالت ذهنی را می‌توانید به راحتی با کمک کتاب‌ها و کمی مطالعه تغییر دهید. بنابراین اگر نمی‌دانید که چگونه بر تنبلی غلبه کنید ما در زیر 5 کتاب به شما معرفی کرده‌ایم تا با کمک آن‌ها اهمال‌کاری و تنبلی را کنار بگذارید.

 

آبلوموف

آبلوموف را مؤثرترین و جالب‌ترین رمان ایوان گنچاروف می‌دانند. او در این کتاب واژه‌ای به نام آبلومویسم را به مخاطبین معرفی کرده است. آبلوموف به افرادی گفته می‌شود که به شدت دچار ضعف عملکرد و بی‌ارادگی‌ هستند. نویسنده در این کتاب داستان شخصیتی را روایت کرده است که در گرداب تن‌پروری و تنبلی گیر کرده است و به همین ترتیب نمی‌تواند آینده‌اش را بسازد. 

اگر شما هم وارد چرخۀ آرزوها شده‌اید، دوست دارید تفریح، پول و خوشی داشته باشد اما در جهت رسیدن به این خواسته‌ها تلاشی نمی‌کنید و خودتان هم نمی‌دانید چرا، شاید یک آبلوموف باشید. 

قورباغه‌ات را قورت بده

برایان تریسی یکی از معروف‌ترین نویسندگان کتاب‌های خودیاری است و سمینارهای زیادی در زمینۀ رهبری، فروش، مدیریت مؤثر و استراتژی کسب‌وکار ارائه کرده است. کتاب قورباغه‌ات را قورت بدۀ برایان تریسی، یکی از بهترین کتاب‌ها برای غلبه بر تنبلی است.

او در این کتاب با 21 روش به شما یاد می‌دهد که چطور در کمترین زمان بیشترین کار را انجام دهید و دست از اهمال‌کاری و تنبلی بردارید. قورت دادن قورباغه در واقع استعاره‌ای است برای مقابله با چالش برانگیزترین وظیفۀ زندگی و می‌تواند بیشترین تأثیر مثبت را بر زندگی شما داشته باشد.

23 راه برای جلوگیری از تنبلی 

آیا تکمیل پروژه‌ها یا انجام کارهای خاص برای شما نیز سخت است؟ همۀ ما دوست داریم به کارهایمان برسیم و بازدهی بیشتری داشته باشیم اما اغلب انجام کارهای مهم را به تعویق می‌اندازیم. نتیجۀ آن این است که کارهای ناتمام زیادی روی دست ما می‌ماند و به مرور دچار استرس می‌شویم.

اس.جی. اسکات کتاب ۲۳ راه برای جلوگیری از تنبلی را در سال 2014 منتشر کرد. از نظر اسکات غلبه بر تنبلی کار چندان سختی نیست. در واقع تنها کاری که باید انجام دهید همان کاری است که افراد موفق دیگر انجام داده‌اند. او در این کتاب فهرست ساده‌ای از نکات مختلف و ایده‌ها را به مخاطبین خواهد آموخت تا بتوانند به راحتی آن‌ها را در زندگی اعمال کنند و بر تنبلی غلبه کنند.

بهانه ممنوع 

شاید از افکارتان آگاه باشد و بدانید چرا تنبلی می‌کنید، اما در واقع بسیاری از عادت‌های فکری شما از دوران کودکی با شما بوده‌اند و ممکن است تغییر آن‌ها کمی چالش‌برانگیز باشد. 

وین دایر کتاب بهانه ممنوع را در سال 2011 منتشر کرد. دکتر دایر در این کتاب دگرگون‌کننده نشان می‌دهد که چگونه می‌توان الگوهای تفکری را که از کودکی شکل گرفته‌اند و مانع از زندگی و رسیدن به موفقیت، شادی و سلامتی شده‌اند، تغییر داد. با روش‌های دکتر دایر می‌توانید یک بار برای همیشه از دست هر بهانه‌ای خلاص شوید و الگوی فکری جدیدی را در زندگی ایجاد کنید.

هنر رهایی از تنبلی 

آندری سدنیف کتاب هنر رهایی از تنبلی را در سال 2018 منتشر کرد. هنر رهایی از تنبلی یک سیستم مؤثر و آسان برای تحقق رویاهای‌تان و غلبه بر تنبلی است. آندری سدنیف این کتاب را بر اساس چندین سال تحقیق در مورد اصولی نوشته است که افراد موفق برای ایجاد انگیزه، ایده و رسیدن به موفقیت از آن‌ها بهره برده‌اند.

کتاب هنر رهایی از تنبلی بسیار سرگرم‌کننده و خواندنی است و نویسنده با مثال‌های متنوع در آن تحقیقاتش را به تفصیل شرح داده است تا بتوانید از یک فرد تنبل تبدیل به فردی ماجراجو و شاد شوید و در زندگی پیشرفت کنید.