سواد مالی چیست؟

سواد مالی به درک و استفادهٔ مؤثر شما از مهارت‌های مالی مختلف از بودجه‌بندی و پس‌انداز گرفته تا مدیریت بدهی و برنامه‌ریزی برای بازنشستگی اشاره دارد. وقتی سواد مالی داشته باشید، یعنی می‌توانید یک رابطهٔ هوشمندانه با پول داشته باشید؛ بدین ترتیب می‌توانید تمام جنبه‌های مالی زندگی خود را مدیریت کنید. هر چه زودتر یادگیری سواد مالی را شروع کنید، وضعیت بهتری خواهید داشت چون یادگیری کلید موفقیتِ آیندهٔ مالی است.

به گفتهٔ مؤسسهٔ تحقیقاتی آمریکا، مهارت‌های سواد مالی شامل توانایی یافتن، درک و استفاده از منابع و اطلاعات برای کمک به تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد امور مالی شخصی است. داشتن این مهارت‌ها می‌تواند اعتمادبه‌نفس، دانش و توانایی اتخاذ تصمیمات مالی را فراهم کند. سواد مالی باعث افزایش خودکفایی مالی، ثبات و رفاه می‌شود.

چرا داشتن سواد مالی مهم است؟

سواد مالی مهم است چون به شما قدرت می‌دهد تصمیمات مالی آگاهانه و مسئولانه بگیرید. مهارت‌هایی که در این زمینه کسب می‌کنید، به شما کمک می‌کنند مفاهیمی مانند بودجه‌بندی، پس‌انداز، سرمایه‌گذاری و مدیریت بدهی را درک کنید. سواد مالی به شما این امکان را می‌دهد که از طریق حل مسئله، تفکر انتقادی و درک حقایق و مفاهیم اساسی مربوط به امور مالی، هزینه‌هایتان را مدیریت کنید و تصمیمات درست‌تری در زمینهٔ مالی بگیرید. سواد مالی به شما کمک می‌کند آینده‌ای امن ایجاد کنید، از مشکلات مالی جلوگیری کنید و به اهداف مالی خود برسید.

مثلاً درک مفاهیمی مانند کارت‌های اعتباری، حساب‌های بانکی، نرخ‌های بهره، هزینهٔ فرصت، مدیریت بدهی، بهرهٔ مرکب و بودجه می‌تواند به افراد کمک کند تا هزینه‌هایشان را کنترل کنند، پس‌انداز کنند و بتوانند بدهی‌هایشان را پرداخت کنند. به‌طور کلی مزیت سواد مالی این است که شما را قادر می‌سازد تصمیمات هوشمندانه‌تری در امور مالی خود بگیرید و سواد مالی باعث می‌شود دچار اشتباهات مالی ویرانگر نشوید و همچنین:

 

1. سواد مالی افراد را برای شرایط اضطراری آماده می‌کند

صرفه‌جویی یا بودجهٔ اضطراری جزئی از سواد مالی هستند که در زمان‌ ناامنی مالی به داد شما می‌رسند. گرچه از دست‌دادن شغل یا داشتن هزینهٔ اضافی غیرمنتظرهٔ بزرگ می‌تواند بر روی شرایط مالی افراد تأثیر بگذارد اما شما می‌توانید با پس‌انداز منظم این ضربه را کاهش دهید.

 

2. سواد مالی می‌تواند به افراد کمک کند تا به اهداف خود برسند

با درک بهتر نحوهٔ بودجه‌بندی و پس‌انداز پول، افراد می‌توانند برنامه‌هایی ایجاد کنند که انتظارات آن‌ها را برآورده کند. چنین برنامه‌هایی افراد را در قبال امور مالی‌شان پاسخگو می‌دانند و مسیری را برای دستیابی به اهداف مهم مالی تعیین می‌کنند. گرچه ممکن است امروز نتوانید با این برنامه‌ها به رویاهایتان برسید، اما یک برنامهٔ مالی درست می‌تواند قدم بزرگی در جهت تحقق آن‌ها باشد.

 

3. سواد مالی باعث ایجاد اعتمادبه‌نفس می‌شود

تصور کنید که مجبور هستید بدون داشتن اطلاعات لازم یک تصمیم مالی متحول‌کننده در زندگی بگیرید. اگر دانش کافی در مورد امور مالی داشته باشید، می‌توانید با اطمینان بیشتری به انتخاب‌های اصلی زندگی خود نزدیک شوید. افرادی که دانش کافی مالی دارند احتمالاً به نتیجه‌ای که می‌خواهند می‌رسند و کمتر ممکن است تحت‌تأثیر نتایج پیش‌بینی‌ نشده غافلگیر شوند یا زندگی‌شان تغییری اساسی کند.

5 اصل مهم سواد مالی

از حدود سال 2000، محصولات و خدمات مالی به‌طور فزاینده‌ای در سراسر جوامع گسترش یافت. درحالی‌که نسل‌های قبل کالاها را عمدتاً به‌صورت نقدی می‌خریدند، امروزه محصولات اعتباری مختلفی مانند کارت‌های اعتباری و نقدی در دست مردم است و بسیار هم محبوب هستند. با توجه به اهمیت امور مالی در جامعهٔ مدرن، فقدان سواد مالی به موفقیت مالی بلندمدت افراد آسیب می‌رساند.

در کل سواد مالی پنج اصل دارد. این اصول به عنوان یک نقشهٔ راه به شما کمک می‌کنند پول‌تان را مدیریت کنید و پایه و اساس مالی محکمی ایجاد کنید. یادگیری و البته اجرای آن‌ها، تضمینی برای وضعیت مالی امروز و آینده‌تان خواهد بود. اصول سواد مالی به ترتیب زیر است:

 

• درآمد

درآمد شما پایه و اساس امور مالی شخصی شماست. درآمد اساس سبک زندگی و آیندهٔ مالی شماست. باید یاد بگیرید در حد توان خود و بدون تراشیدن بدهی، زندگی‌تان را پیش ببرید. باید بتوانید درآمد و مزایای محل کار خود را مدیریت کنید و راه‌هایی را بیابید که بخشی از درآمد خود را برای آینده کنار بگذارید و برای بازنشستگی خود برنامه‌ریزی کنید.

 

• پس‌انداز و سرمایه‌گذاری

ایجاد یک بودجه به شما کمک می‌کند تا پول‌تان را برای پس‌انداز و سرمایه‌گذاری کنار بگذارید. این اصل به شما امکان می‌دهد ثروت خود را افزایش دهید و می‌تواند شما را برای انجام برنامه‌های مالی بزرگ مانند خرید خانه یا پرداخت هزینهٔ بازنشستگی توانمند کند. برای نتیجه گرفتن از این اصل باید حواس‌تان باشد که هر ماه پول‌تان کجا می‌رود. خرید چیزهایی که واقعاً به آن‌ها نیاز ندارید را کنار بگذارید و پول خود را صرف پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در جاهایی مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری یا مستمری بازنشستگی کنید. 

 

• وام و مدیریت بدهی

درست وام گرفتن به شما این امکان را می‌دهد که خریدهای عمده‌تان را انجام دهید. مثلاً می‌توانید با کمک وام هزینهٔ خانه را بدهید، ماشین بخرید یا هزینهٔ تحصیلات دانشگاهی‌تان را پرداخت کنید. اما نباید آن‌قدر وام بگیرید که زیاد بدهکار شوید و نتوانید برای آینده پس‌انداز و سرمایه‌گذاری کنید. برای گرفتن وام‌های عمده باید وضعیت خود را به‌دقت بسنجید و ببینید آیا توانایی پرداخت آن را دارید یا خیر. قبل از درخواست وام، نرخ بهره را بررسی و مقایسه کنید. بدهی‌هایتان را به حداقل برسانید تا بتوانید بودجهٔ خود را مدیریت کنید. 

 

• خرج‌کردن و برنامه‌ریزی

هنگامی که حقوق ماهیانه‌تان را دریافت کردید از برنامهٔ بودجهٔ 50-30-20 یا استراتژی 80-20 استفاده کنید. 

بودجهٔ 50-30-20 یعنی 50درصد از حقوق خود را برای نیازهای‌تان کنار بگذارید، 30درصد برای خواسته‌هایتان و 20درصد باقی‌مانده را پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری کنید. این یکی از چندین استراتژی مالی شخصی است که می‌تواند به شما کمک کند هزینه‌های خود را درست مدیریت کنید.

 

• محافظت از دارایی‌های شخصی

شما باید از دارایی‌های شخصی‌تان محافظت کنید. مثلا می‌توانید یک صندوق اضطرای درست کنید و پول کافی برای پرداخت هزینه‌های سه تا شش ماه خود را در آن پس‌انداز کنید. با همسر یا شریک خود صحبت کنید و ببینید چه چیزی به منزلهٔ یک وضعیت اضطراری است و فقط برای آن موقعیت‌ها به سراغ صندوق بروید و همچنین برای جلوگیری از ضرر و زیان وسایل ضروری خود را بیمه کنید.

معرفی کتاب‌هایی در رابطه با سواد مالی

وارن بافت سرمایه‌گذار و اقتصاددان مشهور آمریکایی می‌گوید: «بهترین سرمایه‌گذاری که می‌توانید انجام دهید، سرمایه‌گذاری روی خودتان است... هر چه بیشتر یاد بگیرید، درآمد بیشتری خواهید داشت.» بی‌سوادی مالی می‌تواند منجر به مشکلات زیادی شود؛ مثلاً ممکن است به دلیل ناآگاهی یا تصمیم‌گیری‌های ضعیف در هزینه‌ها یا عدم آمادگی طولانی مدت بدهی‌های زیادی بالا بیاورید. این به نوبهٔ خود می‌تواند منجر به اعتبار ضعیف، ورشکستگی یا سلب مالکیت اموال‌تان شود یا پیامدهای منفی دیگری در پی داشته باشد.

خوشبختانه منابع زیادی وجود دارد که می‌توانید با کمک آن‌ها سواد مالی خود را تقویت کنید. یکی از این منابع کتاب‌های مختلفی هستند که نویسندگان و تاجران موفق در رابطه با کنترل پول نوشته‌اند. در ادامه چند کتاب مفید در این زمینه را به شما معرفی می‌کنیم.

 

هُل اول

یکی از اصلی‌ترین کاستی‌های جامعهٔ ما، کمبود سواد مالی و اقتصادی است. چون بسیاری از مردم هنوز فکر می‌کنند که دانستن اقتصاد تنها به درد اقتصاددان‌ها می‌خورد. بسیاری هم دوست دارند سواد مالی خود را بالا ببرند اما نمی‌دانند از کجا شروع کنند. بسیاری‌مان حتی با واژه‌های اقتصاد خرد و کلان، اصول تحلیل بازارها و روان‌شناسی پول، پس‌انداز، خرید یا مصرف کاملاً بیگانه‌ایم. 

کتاب هُل اول اثر صادق الحسینی اقتصاددان ایرانی است. این کتاب یک راهنمای جامع برای سواد مالی و اهمیت آن در زندگی روزمره محسوب می‌شود. نویسنده در این کتاب از رازها و رمزهای خلق، حفظ و رشد ثروت در ایران می‌گوید و سواد مالی و دانش اقتصادی را از صفر به علاقه‌مندان می‌‌آموزد. 

سه نکتۀ مهم دربارۀ این کتاب وجود دارد:
• به زبانی ساده و همه‌فهم نوشته شده و مهم‌ترین و کارآمدترین نکاتی را که برای مدیریت پول به آن نیاز دارید بازگو می‌کند.
• براساس تجربۀ زیسته نوشته شده است و همین باعث شده تا به‌شکلی کاربردی شما را در زمینه‌هایی که نیاز دارید راهنمایی کند.
• بر طبق اقتصاد ایران نوشته شده است و بنابراین می‌تواند راهگشای مسائل واقعی شما باشد.

روانشناسی پول

تصمیمات درست مالی به هوش شما ربطی ندارد بلکه بیشتر به رفتارتان وابسته است. حتی افراد واقعاً باهوش ممکن است در سرمایه‌گذاری، امور مالی شخصی و کسب‌وکار، نتوانند درست تصمیم بگیرند. تعداد کمی از افراد فقط با یک صفحه گسترده محاسباتی تصمیمات مالی می‌گیرند. آن‌ها تصمیم‌های مهم مالی را سر میز شام یا در جلسه شرکت می‌گیرند. 

در کتاب روانشناسی پول نویسنده برگزیده، مورگان هاوزل درس‌هایی ماندگار دربارهٔ ثروت، طمع و شادی به شما می‌دهد. او در این کتاب نوزده داستان کوتاه برایتان تعریف کرده است و به شما کمک می‌کند بفهمید مردم چه دیدگاه‌های عجیبی نسبت به پول دارند و بدین ترتیب متوجه می‌شوید که چطور حس بهتری نسبت به مهم‌ترین موضوعات زندگی و امور مالی دیگران داشته باشید.

سرمایه‌گذار هوشمند

بنیامین گراهام بزرگ‌ترین مشاور سرمایه‌گذاری قرن بیستم است. او سال‌ها به مردم سراسر جهان سواد مالی را آموزش داد و به آن‌ها الهام بخشید. فلسفهٔ «سرمایه‌گذاری ارزشی» گراهام، سرمایه‌گذاران را از اشتباهات اساسی محافظت کرد و به آن‌ها آموخت که استراتژی بلند‌مدت‌شان را چطور توسعه دهند. کتاب سرمایه‌گذار هوشمند از زمان انتشار اولیه‌اش در سال 1949 تا امروز، کتاب مقدس بازار سهام شده است.

در طول این سال‌ها، تحولات بازار مُهر تاییدی بر استراتژی‌های گراهام بوده است. گراهام در این کتاب به شما کمک می‌کند تا از سرمایه‌گذاری خود هیچگاه نتیجه ضعیفی نگیرید. در واقع گراهام در این کتاب روشی را به شما یاد می‌دهد که بیشتر از آن‌چه فکرش را می‌کنید برایتان سودمند خواهد بود و راهی به سوی دنیای سرمایه‌گذاری برای‌تان خواهد شد.

سرسختی در زمین پول‌آفرینی

اگر مطمئن بودید، هم خودتان وهم خانواده‌ٔ عزیزتان، در همه حال، حتی در دل بحران‌های اقتصادی، می‌توانید به خوبی به زندگی‌تان ادامه دهید و حتی در مسیر موفقیت مالی پیشروی کنید؛ چه احساسی می‌داشتید؟ اگر می‌دانستید که حتی در موقعیت‌های هراس‌آور و فلج‌کننده‌ٔ اقتصادی می‌توانید سودآفرینی کنید؛ چه احساسی می‌داشتید؟

آنتونی رابینز مربی بیش از پنجاه میلیون نفر در 100 کشور بوده و استراتژیست موفق زندگی و تجارت در جهان است. در کتاب سرسختی در زمین پول‌آفرینی، او با پیتر مالوک، تنها مردی در تاریخ که به مدت سه‌سال متوالی رتبهٔ اول مشاور مالی بارونز شد، همکاری کرده است تا نشان دهد چگونه می‌توان تزلزل‌ناپدیر شد و با آرامش ذهنی و قطعیت‌، از پسِ نوسانات اقتصادی و تغییرات بی‌سابقهٔ اقتصادی برآمد. 

همسایه میلیونر

آیا می‌دانستید افراد واقعاً ثروتمند در بورلی هیلز یا در محله‌های ثروتمندنشین نیویورک زندگی نمی‌کنند بلکه احتمالاً در همسایگی‌تان هستند؟ توماس جی. استنلی نویسنده، مدرس و محققی است که از سال 1973 تمرکز خود را بر روی مطالعهٔ وضعیت افراد بسیار ثروتمند گذاشت. 

کتاب همسایهٔ میلیونر اثر توماس جی. استنلی است که در سال 1996 منتشر شد. این کتاب تلفیقی از تحقیقات این نویسنده دربارهٔ میلیونرهای آمریکایی است. نویسنده در این کتاب رفتار افراد بسیار ثروتمند را با مردم کمی مرفه مقایسه کرده است. او متوجه شد که میلیونرها در محله‌های متوسط و درمیان مردم معمولی زندگی می‌کنند و چون خودش نیز مانند همهٔ مردم خلاف این را پیش‌بینی می‌کرد بسیار شگفت‌زده شد. او همچنین در این کتاب توضیح می‌دهد که چرا افراد واقعاً ثروتمند پول خود را صرف اقلام و کالاهای لوکس نمی‌کنند و به‌جایش پس‌انداز و سرمایه‌گذاری را انتخاب می‌کنند.